Patron toplu işten çıkarma yapabilir mi?
SORU: İyi günler. Benim çalıştığım fabrikada işveren yaklaşık 100 işçiyi birden işten çıkaracağını söyledi. Bu durum iş yerinde işçiler arasında da endişeye neden oluyor. Hangi işçileri çıkaracağına dair endişeli çalışanlar. Bu kadar çok sayıda işçiyi çıkartırken işveren bu işçileri neye göre tespit edecek? Ayrıca çıkarmış olduğu işçilerin yerine yeni işçiler alabilir mi? Buna karşı itiraz edilebilir mi? Teşekkür ederim?
CEVAP: İyi günler. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesi ile toplu işçi çıkarma başlığı altında bir düzenleme yapmıştır. Bu düzenlemeye göre, işveren, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, iş yeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün önceden bir yazı ile iş yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirecektir.” Yani toplu işçi çıkarma ile sebepler iş yeri ile ilgili ekonomik, teknolojik, yapısal sebepler olabilecektir.
Kanun iş yerinde çalışan işçi sayısına göre çıkarılan işçi sayısını da belirtmiştir. Buna göre; iş yerinde çalışan işçi sayısı 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin; 101 ile 300 işçi arasında ise en az 30 işçinin ve 301 ve daha fazla sayıda ise; en az yüzde on oranında işçinin işine İş Kanunu madde 17’ye göre son verilmesi toplu işçi çıkarma olarak kabul edilecektir. Burada ayrıca, işçilerin iş sözleşmelerinin feshedilmeleri bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde olmak durumundadır.
Toplu halde işten çıkarılma durumunda iş sözleşmesinin feshi 17. maddeye göre yapılacağı kanunda belirtildiği üzere, işveren işçiye kıdem tazminatına hak kazanma koşullarının bulunması durumunda tazminat alacaklarını ödemek durumundadır.
İşverenin iş yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna yapacağı bildirimde, işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgiler bulunmalıdır. Bildirimden sonra iş yeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenecektir. Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur. Kanunda düzenlenen bu hususlara ilişkin yapılacaklar işçilerin işe iade davası açmaları önünde engel teşkil etmez. Dolayısıyla toplu işten çıkarma durumunda da işçiler işe iade davası açma hakkına sahiptirler. Bu husus, 29. Maddenin son fıkrasında, “İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18, 19, 20 ve 21 inci madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir” şeklinde açıkça düzenlenmiştir.
Yine kanun maddesinde yer alan bir başka madde hükmü, toplu olarak işçinin iş sözleşmesini fesheden işveren, toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır demektedir. Dolayısıyla, işveren için yeni işçi almada belli bir zaman dilimi öngörülmektedir. Ancak bu durum sizin işe iade davası açmanıza engel teşkil etmemektedir.
İşveren, işten çıkaracağı işçileri belirlerken uygulayacağı kriterleri varsa iş yerindeki sendika temsilcileri ile yapacağı toplantıda belirleyebilecektir. Veya toplu iş sözleşmesinde buna ilişkin bir madde de yer alabilir. Örneğin Yargıtay 22. HD konu ile ilgili verdiği bir kararında, “…Davalının taraf olduğu toplu iş sözleşmesinin 55. maddesinde liyakat, kıdem sicil, başarı ve benzeri dikkate alınarak son giren ilk çıkar kuralı göz önünde bulundurularak toplu işçi çıkarımının gerçekleştirileceği kararlaştırılmıştır…” (Yargıtay 22. HD 2016/12378 E, 2016/19443 K, 27.06.2016 Tarih) Dolayısıyla burada belirlenen kriterlerin objektif nitelikte olması önemlidir.
Toplu veya bireysel olsun işveren işçinin iş sözleşmesinin feshederken bu feshi gerekçeli bir şekilde yapmakla yükümlüdür. İş Kanunu’nun 19. maddesinde bu husus, “İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır” şeklinde emredici bir şekilde düzenlenmektedir. Toplu işçi çıkarma ise, ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, iş yeri veya işin gerekleri sonucu yapılmalıdır. Bu feshe karşı da yasal 1 aylık süre içinde işe iade davası açma hakkınız vardır.
Evrensel'i Takip Et