24 Nisan 2021 00:17

Satranç ve müzik

satranç tahtası

Fotoğraf: Pixabay

Paylaş

Eski Dünya Şampiyonlarından Karpov, “Satranç her şeydir: Sanat, bilim ve spordur” derken ne kastediyordu? Tabii ki satranç her şey değildir, ancak bu kategorilerin hepsi satrancın içinde kendine yer bulur. Sanat, bir duygunun, güzelliğin ya da düşüncenin üstün bir yaratıcılıkla dışa vurumu ise satranç en azından sanatsaldır. Satrançtaki ihtişamı görmek Picasso’nun, Salvador Dali’nin resimlerindeki güzelliği görmek gibidir. Satrancı anlayan insanlar oyunu incelerken sıklıkla ustanın hamlesinin derinliğini gördüklerinde şokla karışık hayranlık hissederler. Karmaşık bir problemin inanılmaz çözümü estetik açıdan son derece tatminkardır. Oyundaki parlaklık ve yaratıcılık öylesine mükemmeldir ki ruhunuz titrer. Bu yüzden birçok satranç turnuvasında bazı oyunlara güzellik ödülü verilir. Ama öyle hemen heveslenmeyin, Türkiye’de oynanan 3 dakikalık fast food turnuvalarda ne böylesi güzel oyunlar çıkabilir ne de güzellik ödülü verilir. Beş yüz kişilik turnuvada üç yüz kişi bilgisayar kullanarak hile yapıyor, turnuvadan atılıyor, ancak hiçbir yaptırım uygulanmıyorsa federasyon ancak en iyi hile yapan ödülü verebilir bu ülkede.

Sanat demişken, satrancın müzikle de ilginç bir bağı bulunmaktadır. Her ikisinde de desen, örüntü ya da kalıp tanıma söz konusudur. Belki de bu sebeple birçok müzisyen satranççı bulunmaktadır. Döneminin en güçlü oyuncusu kabul edilen Francois-Andre Danican Philidor aynı zamanda ünlü bir müzik bestecisiydi. 11 yaşındayken Fransa Kralı XV Louis için müzik besteliyordu. Kariyerinde yirminin üzerinde opera yazdı. Bugün Paris’teki opera binasında Philidor’un büstünü görmeniz mümkün.

Blackmar-Diemer Gambit ile tanınan Armand Blackmar, müzik profesörüydü. Amerikan İç Savaşı sırasında Konfederasyonun en başarılı müzik yayıncısıydı. İlk Dünya Şampiyonluğu maçında (1886) Wilhelm Steinitz’e kaybeden Johannes Zukertort’un bir müzik eleştirmeni ve piyanist olduğu da pek bilinmemektedir. Diğer yandan Time dergisine kapak olmuş Rus Besteci Sergey Prokofiev bir simultanede Kübalı efsanevi oyuncu Capablanca’ya mağlubiyeti tattırmıştır.

SSCB şampiyonu GM Mark Taimanov aynı zamanda dünya çapında bir konser piyanistiydi.  Philips Records tarafından piyasaya sürülen “20’nci Yüzyılın Büyük Piyanistleri” arasında yerini aldı. Vasily Smyslov yarı profesyonel bir bariton şarkıcısıydı. Bolşoy Tiyatrosundaki bir seçmede başarısız olduktan sonra satrançta kariyer yapmaya karar verdi ve Dünya Şampiyonu oldu. Bir başka bariton da GM Emil Sutovsky’dir. Kör Amerikalı Müzisyen Ray Charles’ın eroin bağımlılığından kurtulmasının sebebi kaldırıldığı hastanede satranç öğrenmesiydi. Eski ABD Şampiyonu Larry Evans ile oynadığı maçı kıl payı kaybetti.

Ülkemiz satranç tarihinde de müzisyen satranççılar önemli bir yer tutar. Türkiye’nin ilk satranç köşe yazarı, ilk uluslararası ustası, üç kez Türkiye şampiyonu olan Nevzat Süer ’60’lı yıllarda ülkenin yüksek kaliteli piyanistleri arasındaydı. İTÜ devlet konservatuvarında akademisyen olan eski Türkiye şampiyonlarından FM Feridun Öney de besteci ve müzik teorisyenidir. Bu bağlamda kör satranççılarımız Kerim ve Selim Altınok kardeşleri de anmak yerinde olur. Altınok kardeşler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden sonra İstanbul Devlet Konservatuvarını bitirdiler ve halen müzik faaliyetlerine devam ediyorlar.  

Sanatçı Marcel Duchamp’ın söylediği gibi, sanırım “Tüm sanatçılar satranç oyuncusu olmasa da, tüm satranç oyuncuları sanatçıdır.”

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...