Ekolojik yüzey alanı

Bazı tanımlar ve onlara dayalı istatistik verileri günümüzde ihtiyacı tanımlamıyor. Misal ülke yüz ölçümleri. Yüz ölçümü denince coğrafi anlamda bir tanım söz konusu. Ancak canlı varlığa rastlanmayan ay ve gezegenlerin yüz ölçümleri ile dünyayı aynı bakışla göstermek eksik bir yaklaşım. Kanımca ülke toprak yüz ölçümleri yanı sıra yaşayan insanların yüzey ölçümleri, o ülkedeki hayvanların yüzey ölçümleri, bitki örtüsünün yüzey ölçümleri hesaplanmalı, yıllar içinde kıyaslanmalı. Hatta toprağın yapay bir devamı olarak binaların toplam ülke yüzey ölçümleri kayda düşmeli. Buna ‘ekolojik yüzey alanı’ denebilir kanımca.

Mevcut yaklaşım ile misal, ülkelerin ormanları yerleştiği toprak parçası ile yüz ölçümüne yansıtılır. Oysa yeni bir fidanlık ile asırlık bir orman, bodur ağaç ormanları ile anıt dev ağaç ormanlarının aynı metrekarede ağaç olarak doğaya bahşettiği yüz ölçümü aynı değildir. Bir ülkenin ekolojik anlamda gerçek orman yüz ölçümü her bir ağacın doğaya armağan ettiği yüzey ölçülerinin toplamıdır. Bizim gibi ormanları sıkça yakılan bir ülkede ormanın yer aldığı toprak parçasını metrekare üzerinden tanımlamak ve yıllar içerisinde kıyaslamak bu yolla gerçeği örtmektir. Oysa orman ülke yüz ölçümü olarak toprak parçasını değil onun üzerinde yer alan tüm ağaçların toplam yüzey ölçümü yıllar içinde istatistiki olarak kayda düşülse, yanan birim orman yerine bunun çok daha fazlasının ormana dönüştürülmesinin denk olacağı görünür kılınmış olur. Denebilir ki mevcut hal bir yanılsamadır. Bilim ve teknoloji gelinen aşamada bu bağlamda verileri üretebilecek kapasitededir. Ancak pratiğe dönüştürmek ve kullanılır kılmak akademik bir alan olarak sanki biraz boş bırakılmış.

“Coğrafya insanın kaderidir” sözü sıkça kullanılır ama insanın o coğrafyaya ne yaptığı bazen ıskalanır. Türkiye giderek betonlaşarak bina yüz ölçümünü en hızlı artıran ülkelerden. Yine dünyanın en hızlı şişmanlayan ülkeleri arasına katılarak, misal 2019 yılında obezitede Avrupa’da ilk sıraya yerleşerek insan yüz ölçümünü en hızlı artıran ülkelerden. İnsan yüzey alanı ölçümü tıpta halihazırda kullanılıyor. Bir ülke veya şehirdeki tüm insanların toplamda yüzey ölçümleri ise bildiğim kadarı ile  rutinde kullanılmıyor. Kanımca hesaplanması ve paylaşımı sosyal bilimcilerden ekolojistlere, halk sağlığından meteorolojiye birçok alanda yararlı olacaktır.

Birim alanda misal 1000 şişman insanın yer alması ile 1000 zayıf insanın yer alması aynı anlama gelmez, aynı sonucu doğurmaz. 1000 şişman aynı zamanda bir o kadar daha geniş yüzeyli kıyafet, daha fazla yemek, daha fazla oksijen tüketimi, daha büyük arabalar, daha büyük mekanlar anlamına gelir. Denebilir ki mevcut ülke, şehir insan yoğunluğu verileri, haritaları bu bağlamda yani obezitenin dünyada bir salgına dönmesiyle, sonrası gerçeği ihtiyacı karşılamamaktadır.

Gerek canlı gerek cansız eşya ve binaların birim alanda kapladığı yüzeyi ölçümü enfeksiyon zinciri anlamında da kayda değer farklılıklar gösterir. COVID-19 pandemisinin bir daha gösterdiği üzere çevremizde ne kadar çok dokunabilir alan varsa risk o kadar artmaktadır. Bu boyut ile insan ve onun yarattığı yapay coğrafya yani binalar, tüketim toplumunun atıkları ve obezite ne kadar fazla ise enfeksiyon hastalıklarının bulaş riski o kadar artmaktadır.

Bugün biraz alanımın dışına çıkarak gözlem, tespit ve önerilerde bulunmuş oldum. Muhtemelen bu konuda sorular farklı disiplinlerde oluşmuştur. Ancak akademiye hapsolan hiçbir soru yaşamda hızlı yanıt oluşturamaz. Biraz da akademiye dışarıdan ayna tutmakta yarar var.

Sağlıcakla kalın.