04 Nisan 2020 00:05

Zaman yolcusu

Zaman yolcusu

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Benim için tüm zamanların en iyi oyuncusu Amerikalı Dünya Şampiyonu Bobby Fischer olsa da, Fischer benim aksime en iyi oyuncu olarak Morphy’i işaret etmiştir. Gerçekten de Fischer’den yaklaşık yüz yıl önce doğan Paul Morphy, gelecekten gelen bir zaman yolcusudur satranç için. Rakiplerinin oyun anlayışı ile karşılaştırıldığında, günümüzdeki bir büyük ustanın bir acemiyle oynaması gibi oynuyordu onlarla. Üstelik rakiplerinin 7-8 saat düşündüğü oyunlarda o nadiren bir saat harcıyordu.  

1857’deki 1’nci Amerikan Satranç Kongresini ezici bir üstünlükle kazandığında 20 yaşındaydı. Amerika’da kendisine rakip bulamayınca Avrupa’ya yelken açtı. İngiliz Şampiyon Staunton, onunla maç yapmaktan kaçınınca Fransa Şampiyonu Daniel Harrwitz’le maç yaparak onu yendi. Bir diğer Fransız şampiyon De La Bourdonnais, Morphy hakkında: “Bu adamla mücadele etmek boşunadır. O, bir makine gibi dakik ve hatasız oynuyor, ben ise basit bir faniyim!” demiştir.

Avrupa’da dönemin en kuvvetli oyuncusu kabul edilen Alman Satranç Ustası Adolf Anderssen ile Morphy, 1858 yılında karşılaşırlar. Morphy maça mağlubiyetle başlasa da  +7, -2, =2 skoru ile Anderssen’i felce uğratır. Anderssen maçın sonunda ‘’Morphy 17, ben ise 77 hamlede kazanıyorum. Buna rağmen bu durum daha katlanılabilir...” diyerek övgü dolu bir espri yapar. Söz konusu oyuna bakmak isteyebilirsiniz.

Paul Morphy - Adolf Anderssen - Paris 1858

1.e4 c5 2.d4 cxd4 3.Af3 Ac6 4.Axd4 e6 5.Ab5 d6 6.Ff4 e5 7.Fe3 f5?? [7...Af6] 8.A1c3 f4 9.Ad5! fxe3 10.Abc7+ Şf7 11.Vf3+? [11.Axa8+–] 11...Af6 12.Fc4 Ad4 13.Axf6+ d5! 14.Fxd5+ Şg6?? [14...Şe7 15.Vh5 gxf6 16.Vf7+ Şd6 17.fxe3 Axc2+ 18.Şd2= Axa1? 19.Kc1!] 15.Vh5+ Şxf6 16.fxe3! Axc2+ 17.Şe2 1–0

            Satranca yeni başlayan ve kendini geliştirmek isteyen herkesin onun oyunlarını ayrıntılı olarak incelemesi adeta bir zorunluluktur. Gelişimin önemini, iki kişiye karşı oynanmış ‘’Operada bir gece’’ adlı bu oyundan daha iyi ne öğretebilir ki.

Paul Morphy - Dük Karl / Kont Isouard Paris 1858

1.e4 e5 2.Af3 d6 3.d4 Fg4?! [3...exd4] 4.dxe5 Fxf3? [4...Ac6] 5.Vxf3 dxe5 6.Fc4! Af6 7.Vb3 Ve7 8.Ac3! c6 9.Fg5 b5? [9...Aa6] 10.Axb5 cxb5 11.Fxb5+ Abd7 12.0–0–0! Kd8 13.Kxd7 Kxd7 14.Kd1 Ve6 15.Fxd7+ Axd7 16.Vb8+! Axb8 17.Kd8 1–0

Taşların gelişiminin ve açık hatların önemini ilk keşfeden oyuncu olması, onu modern satranç anlayışının kurucusu olarak kabul etmemiz için fazlasıyla yeterlidir. Oyunu adeta şiirseldir. Üç kez dünya şampiyonu ve Sovyet Satranç Okulunun Kurucusu Mikhail Botwinnik, Morphy hakkında şöyle diyordu;  ”Açık pozisyonlara hakimiyeti o kadar büyüktü ki, ondan sonra bu pozisyonlar hakkında çok az şey öğrenildi.”

Louis Paulsen - Paul Morphy New York 1857

1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Ac3 Af6 4.Fb5 Fc5 5.0–0 0–0 6.Axe5 Ke8! [6...Axe5 7.d4] 7.Axc6 dxc6 8.Fc4? [8.Fe2] 8...b5 9.Fe2 Axe4 10.Axe4 Kxe4 11.Ff3 Ke6 12.c3? [12.d3] 12...Vd3! 13.b4 Fb6 14.a4?! [14.Ke1] 14...bxa4 15.Vxa4 Fd7 16.Ka2?? Kae8 17.Va6? Diyagram

17…Vxf3!! 18.gxf3 Kg6+ 19.Şh1 Fh3 20.Kd1? [20.Vd3 f5!] 20...Fg2+ 21.Şg1 Fxf3+ 22.Şf1 Fg2+ 23.Şg1 Fh3+ 24.Şh1 Fxf2 25.Vf1 Fxf1 26.Kxf1 Ke2 27.Ka1 Kh6 28.d4 Fe3 0–1

Paul Morphy, bir yıl içinde tüm Avrupalı satranç ustalarını dize getirdikten sonra Amerika’ya döndü ve bir süre sonra satrancı tamamen bıraktı. Oynadığı 216 resmi oyunun sadece 25 tanesini kaybedip, 17 tanesini berabere bitirerek yüzde 84.5 gibi insanüstü bir performans gösterdi ki, tarih boyunca bu rekorun yanına bile yaklaşılamadı (Alekhine  yüzde 74.1, Fischer  yüzde72.4, Capablanca  yüzde 73.9, Kasparov  yüzde 69.8). Her ne kadar oynadığı dönemde resmi bir dünya şampiyonluğu organizasyonu olmasa da o dönemde Amerika ve Avrupa’da dünya şampiyonu olarak kabul edilen Morphy, günümüzde de taçsız kralların ilki olarak kabul edilir.

Amerikan iç savaşında kölelik ve savaş karşıtı bir tutum sergileyen Morphy, 1884 yılında 47 yaşındayken geçirdiği kalp krizi ile dünyadan ayrıldı. Günümüz Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen satrancın Mozart’ı ise satrancın Shakespeare’i Paul Morphy’dir.

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...