Sağlıklı olmak

Bir kitap ya da bir panelin etkisi, okuyucu veya izleyicisine sorular ürettirdiği kadar kendi sorularını da üretebildiği ölçüde artmakta.

Pazartesi akşamı Buca Kent Konseyince düzenlenen ‘Yerel Yönetim ve Sağlık’ panelinde daha ilk konuşmada Sevgili Feride Aksu Tanık Hoca’mızı dinleyenler sanırım ‘heybelerinde’ bolca soru ve yanıt ile ayrıldılar:

“•Hangi koşullarda sağlık meselesini tartışıyoruz?

•Herkes sağlıklılık bakımından eşit şansa sahip midir?

•Sağlık, sadece hastalık ve sakatlıkların olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik hali midir?

•Hastalanmak, erken ölmek, iş kazasında sakat kalmak kader midir? İşin fıtratında mı vardır ölüm, sakatlık?”

Elbette bazı yanıtlar, sağlık hakkı bağlamında ortak mücadeleyi yükseltebildiğimiz oranda zenginleşecek. Gerek bir halk sağlığı hocası oluşu, gerekse TTB (Türk Tabipleri Birliği) geçmiş dönem genel sekreterliği ve 2. başkanlığı görevleri ve barış imzacısı kimliği ile sunumu son derece bütünlüklü ve zihin açıcıydı. Feride Hoca’yı dinlerken, akademinin halka ulaşmasının yollarından birisi olan yazma eyleminin onun kaleminden son derece işlevsel olacağını hissettim. Bugünkü yazım bir anlamda onun yazısı.

Gelelim Feride Hoca’nın yanıtlarına:

•Sağlık meselesini, sağlık hizmetlerinin ticarileştiği, piyasalaştığı, sağlığın metalaştığı, vatandaşın müşterileştiği ve tüm bunların tesadüfen değil, taammüden yapıldığı koşullarda konuşuyoruz.

•Sağlık aynı zamanda, politik iyilik halidir.

•Yoksulların çocuklarında ölüm oranları daha yüksektir. Kalp hastalığına bağlı erken ölümlerin yüzde 45’i sosyoekonomik eşitsizlikler nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Yoksul bölgelerde kalp hastalığından erken ölümler zengin bölgelerden 2.5 kat daha fazladır.

•Ortalama yaşam yoksullarda daha kısadır. Ama işsizlerde daha da kısadır. Kronik hastalıklar, ruh sağlığı sorunları işsizlerde çalışanlara göre daha yüksek oranda görülür, ama güvencesiz çalışanlarda bu sorunların görülme sıklığı daha da yüksektir.

•İş güvencesi iyilik halini ve sağlığı geliştirir. İşsizlik işsiz kişinin ve ailesinin hastalık ve erken ölüm riskini artırır.

• Alt sosyal sınıflar sadece kısa yaşamazlar, ayrıca daha uzun yıllarını hasta olarak geçirirler.

• Beklenen yaşam süresi ile demokrasi arasında yüksek korelasyon vardır.

• Sosyal entegrasyon, destek ve dayanışma olan toplumlarda ölümlülük daha düşüktür.”

Bu tespitlerin çözüm yolları ancak ‘Sağlığın toplumsal belirleyicilerini, yani sağlığımızı olumlu ya da olumsuz etkileyen etmenleri’ doğru kavrandığında berraklaşabilir. Bu bağlamda Feride Hoca sağlığın toplumsal belirleyicilerini 2 başlıkta irdelemekte:

“1- POLİTİK, EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL BELİRLEYİCİLER: “Bir ülkede sağlığın en önemli belirleyicileri”. Bunlara yapısal belirleyiciler de deriz; başka bir deyişle makro politikalarla belirlenen koşulları işaret eder:

-Yoksulluk

-Aile olanaklarının az olması

-Ergenlikte eğitim olanaklarının kısıtlı olması

-Güvencesiz işte çalışma

-Riskli, ölümcül bir işte çalışma

-Kötü barınma koşulları

-Yetersiz beslenme

-Zor koşullarda aileyi geçindirmeye çalışma

-Yetersiz emeklilik koşulları

2- YAŞAM TARZI BELİRLEYİCİLERİ;

Güvenli cinsellik ve üreme sağlığı

-Fiziksel aktivite

-İyi beslenme alışkanlıkları, gıda güvenliği

-Tütün, alkol, madde kullanımı”

Tüm bunların gerek “Yapısal müdahaleler, gerekse yaşam tarzının sağlıklı hale getirilmesine yönelik, sosyalleştiren ve güçlendiren müdahaleler” ile çözüm yollarının mümkün olduğu tespiti ise ufuk açıcıydı.

Moderatörlüğünü Av. Mürüvet S. Balcılar’ın yaptığı panelin diğer konuşmacıları eski İzmir Tabip Odası başkanlarından, halen İzmir SES eş başkanlığını yürüten Dr. Fatih Sürenkök ve 2009/2014 Çankaya Belediye Başkanı Bülent Tanık’tı. Bir başka yazıda onların gözünden yazmaya devam edeceğim.

Bu vesile ile dünkü duruşmasında tutukluluğu devam eden Eski Tabip Odası Başkanlarından, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Dr. Selçuk Mızraklı ile “yerel yönetim ve sağlık” bahsini özgürce konuşabileceğimiz günlere özlemi paylaşmak isterim.

Sağlıcakla kalın.