Vedat Günyol ile deneme üzerine
Fotoğraf: Envato
Son günlerde Vedat Günyol’ u yeniden okuyorum. “Yeniden” dediğime bakmayın. Sanki bu gün, ilk kez okuyormuşçasına doğrulayarak, ne yalan söyleyeyim, öyle de tad alarak okuyorum. İnanın kimi denemeleri bu gün de geçerli düşünceleri iletiyor bizlere. Bakın, “deneme” üzerine yazdıklarını aktarayım da görün haklı olduğumu:
“Bilindiği gibi deneme sözcüğünü ilk kez Fransız deneme ustası Montaigne (1553- 1592) kullanmıştır, yazılarına bu adı yakıştırarak. Bu günkü anlamda deneme türünün onunla başladığında herkes birleşiyor. Onun çağında İngiltere’de Francis Bacon (1561- 1626) deneme türüne yeni boyutlar katıyor.
Deneme türü, Türk yazınında yeni sayılır. Tanzimatla Batıya açılan sanat dünyamız, roman, öykü türleri yanında ‘musahebe’ adıyla söyleşiye de öykünmüş ve bu son tür Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Yahya Kemal ile yol yordam kazanıp, asıl denemenin iki ustası Nurullah Ataç ve Sabahattin Eyüboğlu ile kişiliğini bulmuştur.”
………………………………………………..
Bir başka yazısından:
“Düz yazı geleneğimiz daha çok yeni sayılır. Ama bugün gençlerimiz, duygularını, düşüncelerini, özlemlerini düz yazıya dökme eğilimini gösteriyorlar yeni yeni. Bunu da, daha çok deneme türüyle yapmaya çalışıyorlar. Ne var ki, denemeyi, liselerde öğretilen kompozisyon ödevleri düzeyinde ele alıyorlar.
Kompozisyon, eskilerin “tahrir” dedikleri tür, bir düşünceyi, bir tutumu, bir anlayışı, kesin bir sonuca bağlamak amacıyla kaleme alınan bir yazıdır. Diyelim ki size bir konu verdiler, örneğin “yaşamda en gerçek yol gösterici bilimdir” konusu. Kompozisyon ödevinde, size düşen şey, bilimin insan yaşamındaki olumlu ya da olumsuz yerini kesin ve inandırıcı bir sonuca bağlamaktır.
Aynı konuyu bir de deneme türünde ele alacak olursak iş değişir. Burada ispatlama diye bir şey söz konusu değildir. Önemli olan, kalıplaşmış düşüncelere saplanmadan, konuyu her yönüyle özgürce işlemektir, kişisel deneyimlerden, kültür birikiminden yararlanarak. Denemenin amacı, okuyucuyu çok yönlü bir düşünceye yöneltmek, ileri sürülen doğrular arasından kendine en yakın olanı seçmesini sağlamaktır.” (1988)
………………………………………….
Bana göre denemenin ustalarından biri de Vedat Günyol’dur. Onun denemeleri okunduktan sonra düşünce üzerinde düşünme, çeşitleme sürüp gidiyor. Denemede sergilenen düşünceler yeni eklemeler kazanıyorlar. Size belki de bundan sonraki yazılarımda da yapacağım gibi bu söylediğimi örneklemek istiyorum. “Demokrasi ve Erdem” yapıtının ilk başında şunu yazıyor Vedat Günyol:
“Montesquieu’ya göre demokrasinin temel ilkesi erdemdir. Kimin erdemi? Yönetenlerin mi, yönetilenlerin mi? Her ikisinin de. Demokrasi, halkın kendi kendine yönetmesi olduğuna göre önce kimin erdemli olması gerekir? Halkın. Bugün halk-halkoyunun meydan toplantılarında yönetime sahip çıktığı Atina demokrasisi tarihe karıştığı için-kendini, doğrudan doğruya değil, ancak temsilciler kanalıyla yönetmek zorunda olduğuna göre erdemli olma zorunluluğu, daha çok, temsilcilerin omzuna yükleniyor. Yani bugün demokrasilerde halk kadar, hatta ondan daha çok halkın temsilcileri erdemli olmak zorundadırlar.” (1988)……………………………………………………………………..
Öyle değil mi? Ben de bu düşünceye katılıyorum. Elbette başka düşüncede olanlar da varlardır.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Vedat Günyol/İnsancılık -5- 22 Mart 2020 20:39
- Vedat Günyol/İnsancılık -4- 22 Mart 2020 20:40
- Vedat Günyol/ İnsancılık-3- 15 Mart 2020 19:30
- Vedat Günyol / İnsancılık -2- 09 Mart 2020 00:00
- Vedat Günyol / İnsancılık 02 Mart 2020 00:01
- İçin aydınlığı 24 Şubat 2020 00:00
- Süreklilik 16 Şubat 2020 23:30
- Yetmiş beş yıl sonra soykırım 09 Şubat 2020 22:35
- Yine deprem 02 Şubat 2020 22:30
- 25 Ocak 2020 (Bir gün sonra) 27 Ocak 2020 00:05
- Eğitim eğitim eğitim 19 Ocak 2020 22:47
- 24 Aralık 2019/Bruno Taut'un ölüm yıldönümü 13 Ocak 2020 00:08
YAZARLAR
A. Cihan Soylu
‘Boş tencere’ iktidarın neresinde?
Şebnem Korur Fincancı
Tehlike nedir?
Sultan Özer
Yeni anayasa tartışmaları, AKP’ye can suyu olur mu?
Hediye Levent
Erdoğan'ın Irak ziyaretinin 3 sebebi ve değişim rüzgarı!
Arif Nacaroğlu
Özgürlükçü Anayasa
Erkan Aydoğanoğlu
1 Mayıs ve sonrası
Mehmet Özyazanlar
Galatasaray kaparak, Fenerbahçe kaptırmayarak…
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
