İz bırakanlar

Öyle oyuncular vardır ki, Olimpos’un zirvesini göremeseler de satranç mitosunun efsanevi kahramanları olarak ölümlülere daima ışık tutarlar. Geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz 91 yaşındaki Macar Büyük Usta Pal Benko da, kuşkusuz dünyadaki son satranççının son nefesine kadar yaşayacak olanlar arasındadır.  Her ne kadar adı Benko Gambiti ile (Gambit, hücum etmek amacıyla açılışta bir veya birkaç taşı karşılıksız feda etmektir) anılıyor olsa da çok kuvvetli bir oyun sonu uzmanı ve önemli bir satranç kompozitörüydü. Sekiz defa ABD Açık Satranç Şampiyonasını kazanarak rekor kırdı. Macar olmasına rağmen Fransa’da doğan Benko, 1958’de Amerika’ya göç etti ve aynı yıl Büyük Usta oldu. 1959 ve1962’de dünyanın en iyi sekiz oyuncusunun katıldığı Dünya Şampiyonluğu Adaylar Turnuvası’nda oynadı. 1962 Adaylar Turnuvası’nda Paul Keres’i son turda yenerek şampiyonluğun dışına itti ve turnuvayı Tigran Petrosyan’ın kazanmasına neden oldu. Petrosyan bu jesti boşa çıkarmadı ve Dünya Şampiyonu Mihail Botvinnik’i yenerek yeni dünya şampiyonu oldu.

1972 yılına geldiğimizde tarihin tekerrür ettiğini görüyoruz. Amerikalı genç satranç dahisi Bobby Fischer ortalığı kasıp kavuruyordu. Ne var ki o yıl inzivaya çekilen Fischer, ABD Şampiyonasına katılmayarak Dünya Şampiyonası öncesi yapılacak olan Interzonal Turnuvası’na katılma şansını kaybetmişti. Interzonal’de oynama hakkını kazanan üç oyuncu sırasıyla Reshevsky, Addison ve Benko idi. Benko’nun hakkından feragat etmesiyle tarihin akışı değişti ve açılan yolda ilerleyen Fischer daha sonra Dünya Şampiyonu oldu.

Her ne kadar bugün Benko Gambiti olarak adlandırılan sistemi ilk defa 1948 yılında Udovcic ve Lundin gibi ustalar oynamış olsa da, sistemin en önemli pratisyeni ve yılmaz savunucusu Pal Benko 1974 yılında sistemi kitaplaştırmıştır. Sonraki yıllarda Benko Gambiti, Anand, Kasparov, Topalov ve Tal gibi Dünya Şampiyonlarının da açılış repertuvarlarına girmiştir.

1.d4 Af6 2.c4 c5 3.d5 b5!? 5.cxb5 a6 Diyagram

Siyahlar feda ettikleri piyon karşılığında hızlı bir gelişim elde ediyorlar. Stratejisi açık ve siyah için oynaması oldukça kolay f8 filinin g6- Fg7 ile gelişimi ile uzun çaprazdaki baskı, siyah kalelerin a ve b dikeylerindeki baskısıyla birleşerek siyaha vezir kanadında ve merkezde iyi karşı şanslar vermektedir. Ayrıca siyahın piyon formasyonu da oldukça sağlamdır. Diğer yandan beyazların gelişim sorunları vardır. Biraz sonra oluşabilecek konumlardan birine göz atalım.

Milan Vukic - Pal Benko 1967

1.d4 Af6 2.c4 c5 3.d5 b5 4.cxb5 a6 5.bxa6 Fxa6 6.Ac3 d6 7.Af3 g6 8.g3 Fg7 9.Fg2 0–0 10.0–0 Abd7 11.Vc2 Vb6 12.Kd1 Kfb8 =

           Pal Benko, on beş yaşındayken oluşturduğu satranç problemlerinden birini 25 yıl sonra arkadaşı Bobby Fischer’e gösterir. Fischer yarım saat dolmadan soruyu çözeceğini iddia eder ancak iddiayı kaybeder. Fischer’in çözemediği konumla ilgili Benko şakacı bir tavırla şöyle der; “Çözemedin çünkü hiçbir zaman İtalyan açılışı oynamıyorsun, sadece İspanyol oynuyorsun!” Bu ipucundan sonra sizleri Fischer’le yarım saatlik bir düelloya davet ediyorum.

Beyaz oynar 3 hamlede mat yapar- Pal Benko 1943

 DÜNYA KUPASI HEYECANI

Satrançta Dünya Şampiyonluğuna giden yol adaylar turnuvasından geçer. Ve adaylar turnuvasına katılabilmenin yollarından biri de dünya kupasında final oynamaktır. Normalin dışında olarak dünya kupası, eleme maçları şeklinde oynanıyor.  Dünyanın dört bir yanından 128 oyuncunun katıldığı turnuvada tek bir büyük ustamızın yer almamasının nedeni, daha önce Gülkız Hanım’ın söylediği gibi Rusya’daki satranç salonlarının çok küçük olması.  Yoksa satrançta inanılmaz başarılı olan, ülkemizin dünya kupasında yer almıyor olmasını ancak dünya satrancı ile alakamız olmadığını kabul ederek izah edebiliriz ki… Ne diyorum ben?! Ha, bu arada A milli takımımız hazırlık kampına girmiş, işte federasyondan dev adım.