İstisnai rejim dönemi uygulamaları

Türkiye 1923-1987 yıllarındaki 64 yılın 26 yılını sıkıyönetim askeri rejim dönemi olarak yaşadı.

1987-2002 tarihlerindeki 15 yıllık dönem, OHAL KHK dönemidir ve 2016-2018 dönemi de yine OHAL ve KHK uygulamaları dönemidir.

İstisnai rejimlerin uygulandığı yıllar, bütün bir 96 yıllık cumhuriyet döneminde (1923-2019) toplam 43 yılı aşmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti, 96 yıllık ömrünün yarıya yakın kısmını olağanüstü yönetim usulleriyle geçirmiştir.

Son 40 yıla iki dönem olarak bakacak olursak (1987-2002 OHAL’i ile 2016-2018 OHAL’inin mukayesesi ayrı bir yazının konusu olacak) şöyle bir insan hakları ve demokrasi tablosu/bilançosu ile karşılaşıyoruz:

12 Eylül dönemi (1980-1983):

1980-1983 döneminde askeri cunta tarafından 669 yasa çıkarılmıştır:

 İHD Genel Başkanı Nevzat Helvacı’nın 21 Eylül 1991 tarihinde İHD Muğla Şubesinin düzenlediği sempozyumda açıkladığı bilanço ile sonraki dönem çalışmalarıyla netleşen bilançoların (Bianet, 12 eylül 2001) örtüştüğü görülecektir (Helvacı Nevzat, Karanlıkta Yol Aramak,, EK.4, s.349-353 ve EK.7, s.353, Ankara, İmge yayınevi, 2013). İşte 12 Eylül bilançosu:

1 milyon 683 bin kişi ‘fiş’lendi. 650 bin kişi gözaltına alındı. Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı. 7 bin kişi idam istemiyle yargılandı. 517 kişiye idam cezası verildi. 259 kişinin idam dosyası Yargıtayca onandı. 50 kişi idam edildi. 71 bin kişi 141, 142 ve 163’den yargılandı. 98 bin 404 kişi ‘örgüt üyesi’ olmak suçundan yargılandı. 388 bin kişiye pasaport verilmedi. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurt dışına gitti. 300 kişi ‘kuşkulu bir şekilde’ öldü. 171 kişinin ‘işkenceden öldüğü’ belgelerle kanıtlandı. 14 kişi cezaevindeki uygulamaları protesto etmek için yaptıkları ‘açlık grevi’ sonucu yaşamını yitirdi. 30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 1402 sayılı Yasa nedeni ile 3 bin 854 öğretmenin ve 120 öğretim görevlisinin işine son verildi. 1402 sayılı Yasa nedeniyle 9 bin 400 kişi kamu görevinden atıldı ya da sürüldü. 47 yargıç görevden atıldı. 7 bin 233 devlet görevlisi bölgeleri dışına sürüldü. 937 film ‘sakıncalı’ bulunduğu için yasaklandı. 23 bin 667 derneğin faaliyeti durduruldu. İstanbul’da gazeteler toplam 300 gün yayımlanmadı. 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 31 gazeteci cezaevine konuldu. Gazeteciler hakkında toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere toplam 3 bin 715 yıl hapis cezası verildi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. 3 gazeteci öldürüldü. 49 ton gazete, dergi ve kitap, sakıncalı olduğu için imha edildi.

21 Temmuz 2016- 20 Mart 2018 OHAL dönemi (OHAL 18 Temmuz 2018 tarihinde sona erdi) bilançosu:

İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) “21 Temmuz 2016-20 Mart 2018 Olağanüstü Hal Uygulamaları Güncellenmiş Durum Raporu”nu yayımladı (ihop.org.tr). 20 Mart 2018 tarihi itibarıyla 20 aylık OHAL döneminde:

En az 160 bin kişi hakkında gözaltı işlemi uygulandı.

Hakkında tutuklama kararı verilerek tutuk evlerine konulan kişi sayısı en az 228 bin 137 kişi oldu.

Ceza ve tutukevleri nüfusu aşırı kalabalıklaştı. 208 bin 830 kişilik kapasiteye sahip ceza ve tutukevlerinde tutulanların sayısı 224 bin 974 kişiye ulaştı.

Cumhuriyet savcıları 2016 yılında 155 bin kişi hakkında “silahlı örgüte” üye olmak suçundan soruşturma açtı.

112 bin 679 kişi hakkındaki ömür boyu ihraç kararı devam etti.

Milli Eğitim Bakanlığının Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü tarafından sağlanan izin ile faaliyet gösteren özel eğitim kurumlarının kapatılmasının ardından 22 bin 474 kişinin çalışma lisansı iptal edildi ve herhangi bir eğitim kurumunda görev almaları yasaklandı.

1064 özel eğitim kurumu (anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise), 360 özel kurs ve etüt merkezi, 847 öğrenci yurdu, 47 özel sağlık merkezi, 15 özel vakıf üniversitesi, 2 konfederasyona bağlı 29 sendika, 1419 dernek, 145 vakıf, 174 medya ve yayın kuruluşu kapatıldı. Ayrıca 985 ticari işletme Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) devredildi.

94’ü Demokratik Bölgeler Partisinden olmak üzere 99 Belediyeye Kayyum atandı.

NOT: Haftaya, 2016-2018 OHAL ve KHK rejimi uygulamaları ile 1987-2002 dönemi OHAL istisnai rejiminin uygulamaları hakkında yazacağız.