Beatrix Potter’ın tavşanları ve mantarları

Beatrix Potter, etkileyici bir çocuk kitapları yazarı idi. İlk kitabı Tavşan Peter’ın Hikayesi bundan yaklaşık 117 yıl önce yayınlandı ve büyük başarı kazandı1. Öykülerinde Lewis Carrol’ın “Wonderland” ya da bizim bildiğimiz adıyla Alice Harikalar Diyarında kitabının büyük etkisi olduğundan söz edilir1.  Potter, yalnızca yazmıyordu, aynı zamanda kitaplarının çizimlerini de kendisi yapıyordu2.

Çocukluk yıllarından itibaren ailesi hem kardeşini, hem de kendisini resim yapmaları için teşvik etmişti. Potter’ın ailesi tatillerini İskoçya kırsalında geçiriyordu ve böylece Potter çok küçük yaşlardan itibaren doğanın büyülü dünyasına çekiliyordu.

Beatrix Potter, doğada gördüğü canlıları, evcil hayvanlarını (fareleri, tavşanları ve kirpileri vardı) ve özellikle de suluboya ile farklı fosilleri, yabani mantarları ve arkeolojik bulguları resimliyordu. Yirmili yaşlarında mantar örneklerini toplayarak mikroskop altında inceliyordu. Kış aylarında da sık sık Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’ni ziyaret ediyordu. Teyzesinin eşinin büyük kimyacı Sir Henry Enfield Roscoe olması onun için büyük bir şanstı.

Fotokimya alanında ve fotoğrafçılık alanında büyük buluşlara imza atan Roscoe, Vanadyum elementini de ilk saflaştıran kimyacı olarak bilinmektedir. Yeğeninin çizimlerini ve çizim yeteneğini destekleyen Roscoe, Potter’ın bir tür mantarın sporlarını üretmeyi başardığını ve üremelerine dair fikirleri olduğunu duyduğunda, Beatrix’i Kew Kraliyet Botanik Bahçeleri’ne ve oradaki bilim insanlarına yönlendirdi3.

O dönemde mantarların nasıl üredikleri bilinmiyordu. Kew’deki bilimcilerden George Massee Potter ve çizimleri ile ilgilendi ve onu deneylerine devam etmesi konusunda yüreklendirdi. Roscoe, yeğenini bulgularını bir makale ile dönemin önde gelen bilim topluluğu olan Linnean Society’e sunması konusunda destekledi. Ancak dönemin İngiltere’si ve bilim dünyası, resmi eğitim almamış, “amatör” bir mikoloğa, hele de bir kadına henüz hazır değildi. Topluluk tamamen erkek bilimcilerden oluşmaktaydı.

Topluluk genel üye toplantısı 1897’de yapıldı. Toplantının gündeminde Beatrix Potter’ın “Agaricineae Sporlarının Germinasyonu”  başlıklı makalesinin okunması ile  Kew Bahçelerinin katı ve çok da sevilmeyen yöneticisi William Thistleto-Dyer  ile George Murray gibi bilimcilerin çeşitli sergilerinin sunumları vardı. Ancak, kadınların topluluğa üye olmasına ya da toplantıda bulunmasına izin verilmediğinden Potter bu toplantıya katılamadı. Beatrix’in makalesi diğer sergi resimleri ile beraber masaya konuldu. Masaya konulmak, açık forumda tartışılmadan kenara itilmek, önemsiz görülmek anlamına geliyordu. Beatrix’in makalesi kısmen okunsa da ciddiye alınmadı ve göz ardı edildi. Beatrix bu tavır üstüne, mantarlarının yüksek ihtimalle kontamine olduğunu düşünerek makalesini geri çekti. Bugün bu makaleyi sunduğu mektup kayıp olduğundan hipotezini nasıl kurduğunu bilemiyoruz ancak bugün birçok bilimci, çizimleriyle onun alana katkılarını tanımakta. 1997 yılında Linnean Society, cinsiyetçiliğini kabul ederek Beatrix Potter’dan ölümünün ardından resmi olarak özür diledi. Potter’ın dönemin bilimcileri tarafından reddi, onu bilim dünyasından birazcık uzaklaştırdı ancak Potter deha ve yaratıcılığını çocuk kitaplarına aktararak bundan yaklaşık beş yıl sonra Tavşan Peter’ın Hikayesi ile dünya çapında bir başarı elde etti.

1 https://www.brainpickings.org/2015/07/28/beatrix-potter-a-life-in-nature-botany-mycology-fungi/

2 https://www.peterrabbit.com/about-beatrix-potter/

3 https://www.theguardian.com/science/blog/2016/jul/27/lets-celebrate-150-years-of-beatrix-potter-author-scientist-and-fungus-lover