26 Haziran 2018 23:32

Seçim sonuçlarını soğukkanlı okuma zamanı

Seçim sonuçlarını soğukkanlı okuma zamanı

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Bir seçimi daha geride bıraktık ve artık soğukkanlı sonuç çıkarma vakti.

Öncelikle seçim gecesine ilişkin şunu vurgulayarak başlayalım. CHP yöneticilerinin önce, Anadolu Ajansı tarafından açıklanan sonuçlarla, ellerindeki verilerin uyuşmadığını belirtip, sonra da “Elimizdeki tutanaklar YSK ile uyuşuyor” açıklaması yapması, seçmenlerini YSK önüne çağırma tutumundan geri durması, bunun bir provokasyona yol açabileceği endişesinden hareket etmesi bir sorundu. Dünyanın her yerinde seçim sonrası seçmenler, sonuçlara dair duydukları endişeyi sokakta ifade edebilir, bu da demokratik bir tepki olarak siyasetin doğal bir gereğidir.

Somut bir veri olmadığı için, bunları, açıklanan sonuçlarla gerçek sonuçların farklı olduğu gibi bir iddia ile yazmıyorum. Ancak 16 Nisan referandumunda da maç sırasında kural değiştirmiş olan ve üzerinde ciddi bir iktidar gölgesi bulunan YSK’nin, sonuçların iktidara bağlı AA üzerinden manipülatif bir sıralama ile açıklanmasına kapı açması bir sorun hâlâ ortada duruyor. YSK, oyların adil sayımından sorumlu olduğu gibi, bunun seçmenlerde kuşkuya yol açmayacak bir biçimde duyurulmasından da sorumludur.

EVRENSEL’İN SAHA HABERLERİ VE SONUÇLAR

Seçimlerde çıkan sonuçlara dair değerlendirmeye geçerken önce Evrensel’in seçimin nabzını tutmak üzere muhabir ve editörleriyle yaptığı saha analizlerine dikkat çekmek istiyorum. Birçok il ve ilçeyi izledik. Gözlemlediğimiz sonuçlar, daha önce AKP’ye oy vermiş olanların belirli bir sorgulama içinde olduğunu, ancak AKP’den güçlü bir kopuşun görülmediğini ortaya koyuyordu. Seçim sonuçları bununla uyumlu çıktı.

ESKİŞEHİR’İ DOĞRU OKUYAMADIM

Kendime dair olarak da şunları belirteyim. Tüm gün izlediğim Ümraniye’de kutuplaşmanın etkilerinin sahada ağır bir biçimde görüldüğünü, AKP’ye oy vermiş seçmenlerdeki değişimin ise görece yavaş olduğunu yazdım. Sonuçlar bununla uyumlu çıktı.

Ancak iki gün kalarak izlediğim Eskişehir için, “Eskişehir’de 24 Haziran sonuçlarına dair en çok ortaklaşılan tahmin, ‘4 milletvekili Millet İttifakı, 3 milletvekili Cumhur İttifakı’ şeklinde. İbrenin ‘4 Cumhur İttifakı, 3 Millet İttifakı’ biçiminde olması ise düşük bir ihtimal olarak da olsa dile getiriliyor” diye yazmıştım. Ve başlığı da “Eskişehir’de ibre ‘Millet İttifakı’ndan yana” diye atmıştım. Bu bir okuma hatasıydı. Kabul ediyor ve sonuç çıkarmak üzere, üzerime alıyorum. Eskişehir’de 35 yıldır gazetecilik yapan, dostum Rahmi Emeç ise, sonucun ‘4 Milletvekili Cumhur İttifakı, 3 Milletvekili Millet İttifakı’ biçiminde de olabileceğini söylemişti ve yazıdaki o ihtimal o sohbetten çıkmıştı. Buradan kendisine selamlarımı göndermiş olayım.

MHP, OYLARININ BİR BÖLÜMÜNÜ AKP’DEN GERİ ALDI

Bu seçimlerde yüzde 11.1 ile MHP’nin genel tahminleri aşan bir oy aldığını görüyoruz. MHP, 7 Haziran 2015 seçimlerinde aldığı oyun azımsanmayacak bir bölümünü 1 Kasım 2015 seçimlerinde AKP’ye kaptırmıştı. Bu seçimlerde bu oyların belli bir bölümünün geri döndüğünü anlıyoruz. Uzun yıllardır MHP’yi takip eden Gazeteci Kemal Can, kendisini Evrensel Web TV’de yaptığım ‘5 Dakikada’ programına seçimlerden önce konuk aldığımda, MHP’nin AKP ile girdiği bu ittifak ile birlikte 24 Haziran seçimlerinde, daha önce AKP’ye kaptırdığı oyların bir bölümü geri alabileceğini söylemişti. Sonuç onun öngördüğü gibi çıktı.

HDP VE OY VERENLERİN BAŞARISI

İktidarın barajı aşmaması yönündeki gayretlerine rağmen 11.7 oy alarak 67 milletvekili çıkaran HDP ve ona oy verenler bu seçimin en önemli kazananlarından. Bu noktada da sonucu belirleyen dinamikleri soğukkanlı okumaya ihtiyaç var. HDP, kendisine oy veren Kürt seçmenlerin yoğunlukta olduğu bölge illerinde göreli bir oy kaybına uğrarken, batıda oylarını artırdı. İstanbul’da CHP’nin güçlü olduğu bazı ilçelerdeki sonuçlara bakmak belki bu açıdan yardımcı olabilecek bir veri sunabilir. Kadıköy’de Demirtaş’a yüzde 2.3 oranında oy çıkarken HDP yüzde 13.2 aldı. Beşiktaş’ta Demirtaş yüzde 2.3 oranında oy alırken HDP yüzde 16.5 aldı. Bakırköy’de Demirtaş’a yüzde 2.9, HDP’ye 13.9 oranında oy çıktı. Şişli’de de Demirtaş yüzde 5.5, HDP 18.12 oranında oy aldı.

Bu oylar içinde kuşkusuz CHP seçmenlerinin dışında HDP’ye oy veren başka seçmenlerin de oyları var. Ancak önemli bir kısmının CHP tabanından geldiğini öngörebiliriz. Bu ilçelerde cumhurbaşkanlığında ise İnce’ye, diğer yerlere kıyasla hissedilebilir oranda yüksek oy çıktı. Yani ‘HDP barajı aşsın ve ikinci tura kalma ihtimali olan en güçlü aday olarak İnce de Erdoğan ile yarışsın’ tercihiydi bu.

HDP’nin aldığı oyların önemli bir bölümünün daha önce de kendisine oy veren seçmenlerinden geldiğini, ancak oranını tam bilemesek de, AKP’nin oyununu bozmak için belli bir düzeyden de yukarıda örneklerini sadece belli ilçeler üzerinden verdiğimiz gibi dışarıdan geldiğini görebiliyoruz.

Tabanın bu mesajının yeni dönemde Mecliste özellikle CHP kurmayları tarafından da iyi okunması gerekiyor. Önceki dönemde milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasında CHP’nin iktidara verdiği desteğin sonuçlarının nerelere vardığını da dikkate alarak, yeni dönemde tabanın mesajına uygun bir tutum alınmalıdır.

DEMİRTAŞ İLKLERE İMZA ATTI

Bu seçimlerde, HDP’nin tutuklu Cumhurbaşkanı Adayı Demirtaş’ın ağırlıklı sosyal medya üzerinden sürdürdüğü kampanya da HDP’nin oyunun yükselmesinde etki yapan faktörlerdendir. Kendi oyunun daha düşük çıkması bu gerçeği değiştirmiyor. HDP’nin baraj riski olmaması için özel bir gayret gösterilmesi yanında, ikinci turda da Akşener yerine İnce’nin Erdoğan ile yarışması yönündeki isteğin bu sonuçları etkilediğini tahmin etmek zor değil.

Cezaevinde olduğu halde, Twitter üzerinden ‘e-miting’ düzenleyen ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde üçüncü olan Demirtaş’ın ve bu süreçte eşi Başak Demirtaş’ın gösterdikleri gayretin çok değerli olduğunu özellikle vurgulayalım.

AKP İLE ERDOĞAN ARASINDAKİ FARK NEYİN İFADESİ?

Sonuçların iktidar boyutuna gelince. AKP, oransal olarak bu seçimde en fazla oy kaybeden parti olmuştur ve Mecliste MHP’ye daha mecbur hale gelmiştir. Erdoğan ile AKP arasında 10 puanlık farkın, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde önemli oranda MHP’nin desteği ile kapatıldığı görülürken AKP seçmenleri arasında da, Erdoğan ile AKP’yi değerlendirmede bir açı farkı olduğu da seziliyor. Bu, gazetemizin saha gözlemlerine de yansımıştı. Önceki seçimlerde AKP’ye oy vermiş olanlar da, Erdoğan’ın partisine dair ifade ettiği ‘metal yorgunluğu’ tanımı ile örtüşen bir yaklaşım söz konusu. Erdoğan, AKP ile kıyaslandığında görece daha az sorgulama alanına giriyor.

AKP ve MHP’nin aldıkları oyları koşullayan politik iklim içinde, seçim sürecine giderken iktidar medyası tarafından da öne çıkarılan ‘beka sorunu’ propagandasının da bir etkisi olduğunu yine sahada görebiliyorduk. Gerek Afrin süreci, gerekse de dövizdeki yükseliş karşısında, ‘Ülkemiz bir beka sorunu ile karşı karşıya. Erdoğan tüm bu tehdit ve tepkilere kafa tutuyor’ gibi bir algı her gün yeniden üretildi ve görece bir karşılık buldu.

KUTUPLAŞMA SONUÇLARA YANSIDI

MHP’den İYİ Partiye doğru olan kayış açık iken MHP’nin bu düzeyde oy almasını, 7 Haziran 2015 seçimlerinde aldığı 16.3 oranındaki oyun bir bölümünü AKP’ye kaptıran MHP’nin bu oyların bir bölümünü geri almasına ek olarak, politik iklimle de birlikte okumak gerekiyor. Siyasal kutuplaşmanın etkisi bu seçimlerde de hissedildi ve HDP’nin yüzde 11.7 oy almasına karşılık olarak MHP de yüzde 11.1 oy olarak kutbun diğer tarafında durdu. Yani MHP, belli bir seçmen kitlesi tarafından sadece HDP’ye karşı değil, aynı zamanda AKP’ye karşı da ‘beka sorununun kilidi’ olarak görülüyor.

MİTİNGLER SEÇİMLERİN RÖNTGENİNİ VERMİYOR

Peki miting alanları ile seçim sonuçları arasındaki farkı nasıl okumalıyız? İnce’nin ve HDP’nin mitinglerinin kitlesel ve coşkulu geçmesine karşı AKP ve MHP’nin mitinglerinin önceki seçimlerin gerisine düşmesi sonuçlara dair farklı bir beklentiyi koşullamıştı. Ancak sonuçlar da gösterdi ki, mitingler bir veridir ama seçimlerin röntgenini vermiyor. Siyasal haritanın değişmesini isteyen muhalefet seçmenleri bunu meydanlara da yansıtırken, iktidar blokunu destekleyenler aynı düzeyde yansıtmasa da bu partilerine sahip çıkma tavrını sandıkta göstermeyecekleri anlamına gelmiyor, gelmedi.

HEDEF, SEÇMENİ AŞAĞILAMAK DEĞİL DEĞİŞTİRMEK OLMALI

Ortaya çıkan seçim sonuçları karşısında muhalefetin sonuçları soğukkanlı okuması bundan sonrası için önemli. Mesele ‘Yenildik mi, yenilmedik mi’nin ötesinde. Belki en önemli sorunların başında muhalefetin görece laik kesimler içinde yoğunlaşma alışkanlığını aşamaması ve AKP’ye oy vermiş seçmenler ile dönüştürücü bir ilişki içine girememesi geliyor. Bazı örneklerini gördüğümüz AKP’ye oy verenleri küçümseme eğilimi ise en kötüsü. Ekonomiden, iç ve dış politikaya kadar iktidarın sorumlu tutulması gereken çok sayıda gösterge varken, buna rağmen AKP’ye verilen oylardaki bu yoğunluk, siyasetin küçümseyerek değil, önemseyip anlamaya çalışarak çözmesi ve değiştirmesi gereken bir gerçekliğe işaret ediyor. 

Twitter’da denk geldiğim İlker Kocael’in şu paylaşımı ile noktalayayım: “Seçim gündeminden sıkılanlar için çevirdim: Ünlü Fransız Yazar Marguerite Duras, 1985 yılında verdiği röportajda 2000 yılında hayatımızın nasıl olacağını tahmin ediyor: Her şey kuşatılacak. Yine de deniz kalacak, okyanuslar da. Sonra, okumak...”

Bu okuma, umarız seçim sonuçlarını doğru okumayı da koşullar.

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...