Hayat için aritmetik yetmez

An olur, tanımında güçlük çektiğimiz bir olguyu hiç zorlanmadan ayırt ederiz. Aslında hayat bize resmeder. Misal uzun yılların tartışması ‘Aydın kime denir’ kısmen böyledir.  ‘Bilge insan’ mevzusu benim için hafta sonu tam da öyle gelişti.

Bir parkta seçim çalışması yapan genç, yaşlıca birisine partisinin broşürünü verip uzaklaşıyordu ki sese geri döndü: “Gözlerim pek görmüyor, hele biraz anlat bakalım”. Genci dinledikten sonra “Şimdi de sen beni biraz dinle” dedi yaşlı adam ve anlatmaya başladı. “Seçim aslında sonuçları ile yarınımız için, farklı farklı beklenti ve ihtiyaçları olanlar için bir miras”. Kısaca soluklandı ve devam etti. “Şimdi sana babamın bana anlattığı bir öyküden bir soru soracağım. 17 koyunu olan bir adam 3 oğlunu çağırıp mirasını tanımlamış. ‘Yarısını büyük oğluma, üçte birini ortancaya, dokuzda birini küçük oğluma’ demiş ve eklemiş ‘ama pay ederken koyunları kesmek yok’. Şimdi sen pay et bakalım genç.”

Genç düşündü ve  “Aslında matematiğim okulda çok iyiydi ama, 17 ne üçe, ne ikiye ne de üçe kesirsiz bölünemez ki!” diyiverdi.

Yaşlı adam, “Evet zekisin ama madem siyasetle ilgileniyorsun, matematiği parmak  hesabı ile de denesen olmaz mı?” diye cevapladı onu. Ve devam etti. “Benim oyum HDP’ye, çünkü bu seçimlerden sonrası için anlattığım miras öyküsündeki çözüme ihtiyacı var ülkenin, bunun için de HDP baraja takılmamalı.”

Genç müstehzi bir gülümseme ile ‘yaşlılığına verdiğini’ hissettirdi. Yaşlı devam etti: “Eğer benden bir koyun isteseydin ödünç verirdim. Şimdi 18’i üçe, yarıya ve dokuza böl bakalım.”

Genç “9, 6, 2” dedi ve ekledi “etti 17”.

Yaşlı adam “Şimdi ver bakalım sana verdiğim bir ödünç koyunu”.

Genç teşekkür etti çözümleme için, ama yaşlı yetinmedi: “Bu mesele yüzyıllardır anlatılır. Ben de HDP’li değilim ama ilk turda bir oy HDP’e bir oy Demirtaş’a oy vereceğim. Eğer böyle yapmaz isek seçim sonrası senin yani bizim partinin vadettiği geleceği hayata geçirecek bir ülke kalmayacak ortada. Tek bir (ödünç) oy aynen öyküde olduğu gibi çözümsüzlüğü çözüme evirir ülkede.”

Genç adam tam cevap üretecekti ki tereddüdü yüzüne yansıdı ve sessizce kulağına bir şeyler fısıldadı. Ben duymadım, parktaki insanlar duymadı ama eminim ki her evde kulaktan kulağa yayıldı.

Sanırım genç de benim gibi ‘bilge’ nedir sorusuna cevap buldu hayatın içinden.

Yazar, Claudia Hammond’a göre ‘bilge’, “Kriz anlarında sakin kalmayı başaran, ayrıntılarda boğulmayıp büyük resmi görebilen, düşünen ve bir o kadar da yaptıklarını sürekli tartan insandır.” Yine bilge kişi, “Bilgilerinin sınırını bilen ve dünyanın sürekli değişim halinde olduğunu unutmadan alternatif perspektif arayandır”.

Kimi insan ‘bilgeliğe dair’ öyküleri anlatmayı pek sever ve ‘Bilge algılanmak’ adına zekasını kullanır. En uygun yerde anlatmak ve insanları etkilemek için zaman kollar. Ama bu onları ‘bilge’ kılmaz. Aslolan yaşam pratiğidir. Teşekkürler parkta oturan ‘bilge’ insan.

‘Salt zeki olanlar ya da okulda matematiği pekiyi olanlar neden her daim bilge olamıyor?’ sorusu psikolojinin de ilgi / çalışma alanı. Bu konudaki akademik anlatımlar “Zekanın bilgeliğe katkısı olabileceğini ama bilge olmadan da zeki olunabileceğini” belirtmekte.

Robert Sternberg ise bilgeliğe dair anlatımında “Bilge insan bütün seçenekleri değerlendirirken kısa dönem ile uzun dönemi, kendisinin ve başkalarının çıkarlarını dengeleyebilir, mevcut duruma adapte olurken aynı zamanda onu biçimlendirmeye çalışır.” demekte.

Evet, bu seçimleri ne HDP ne CHP ne de ‘Nasıl olur da bir çobanın oyu bir profesöre eşit olur’ diyenler değil ‘parkta oturan yaşlı adamın’ iz düşümleri belirleyecek. Bu seçimleri  ‘katalizör’ misali devreye girecek ‘bilge’ insanlar belirleyecek. Belki de evin, sokağın, mahallenin ‘en zeki’ en okumuş bilinenleri değil onlar, ama ülkenin ve yeryüzünün ‘bilge’ yürekleri. Ve biliyoruz ki ‘bilgece tavır / duruş alma öğrenilebilir bir şeydir. Ve onlardan Haziran 2015 seçimlerinde de çok şey öğrendik.

Şimdi ülkede ‘bilgeliğin anahtarı’ kulaktan kulağa yayılan şu cümle ile özdeş: “HDP’li değildim ama özgür, demokratik bir ülke için bir oyum HDP’ye, bir oyum Demirtaş’a”

Sağlıcakla kalın.