15 Nisan 2018 00:12

Evrimin itici gücü olarak gen düzenlemesi

Evrimin itici gücü olarak gen düzenlemesi

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Transkripsiyon faktörleri, DNA'ya bağlanarak bazı genlerin işlevsel, diğerlerinin ise sessiz kalmasını sağlayan proteinlerdir. Hücre işlevinin önemli bir parçası olan transkripsiyon faktörlerinde yaşanan bozukluklar (Bunlar çeşitli gen mutasyonları nedeniyle olabilir), kanser başta olmak üzere çeşitli hastalıklara sebep olabilmektedir.

PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) dergisinde geçtiğimiz haftalarda yayımlanan araştırma, transkripsiyon faktörlerinin canlıların evrimi açısından önemini ortaya koydu.1 Canlıların evriminde yeni formları ortaya çıkaran şey, aslında genlerin kendisi değil, genler üzerindeki kontrol mekanizmalarının nasıl düzenlendiğidir. İşte transkripsiyon faktörleri gen düzenlenmesinden sorumludur. Bu proteinler, belirli DNA dizilerine özel ve seçici bir şekilde bağlanırlar. Protein yüzeyinde bulunan bağlanma alanları da özeldir. Bu özel ve seçici bağlanma, gen ürünlerinin hücrede üretilme seviyelerini belirler. Bu da aslında hangi proteinin, hücrenin hangi bölgesinde, ne kadar üretileceğinin belirlenmesi ve düzenlenmesi anlamına gelmektedir. ETH Zürih ve Zürih Üniversitesinden araştırmacılar, çalışmalarıyla, DNA düzeyinde transkripsiyon faktörleriyle yapılan gen düzenlemesinin RNA düzeyindeki düzenlemelere göre daha fazla evrimsel değişim yarattığını ortaya koydu.2

Aslında bütün canlıları birbirinden ayıran yalnızca DNA düzeyindeki gen farklılıkları değil, aynı zamanda bu genlerin ürünlerinin hücrede ne zaman, nerede ve ne kadar üretildiğidir.

Araştırma ile, DNA üzerinde transkripsiyon faktörlerinin bağlandığı özel dizilerin evrimsel değişime açıklıklarının yüksek olduğu bulundu. Yani bu diziler hızla mutasyona uğrayıp farklı transkripsiyon faktörlerinin de bağlanabileceği alanlar haline gelmekte ve bu da gen düzenlemesinin farklılaşmasını ve sonuçta da hücrenin fenotipinde değişimi beraberinde getirmektedir.

1- Joshua L. Payne, Fahad Khalid, Andreas Wagner. RNA-mediated gene regulation is less evolvable than transcriptional regulation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2018; 115 (15): E3481 DOI: 10.1073/pnas.1719138115

2- Santa Fe Institute. "How life generates new forms." ScienceDaily. ScienceDaily, 12 April 2018.

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...