Körfez Savaşı sendromunun moleküler temelleri

Körfez Savaşı’ndan bu yana yaklaşık 27 yıl geçti. Körfez Savaşı’ndan dönen ABD’li askerlerin (veteran, eski asker) savaş dönüşü yaşadıkları hastalık da literatüre Körfez Savaşı Hastalığı ya da Körfez Savaşı Sendromu olarak geçti.

ABD Veteran İlişkileri Dairesi, Körfez Savaşı’ndan dönen eski askerlerin tıbben tam olarak açıklanamayan yorgunluk, baş ağrısı, eklem ağrısı, hazımsızlık, uykusuzluk, baş dönmesi, solunum hastalıkları ve hafıza problemleri gibi bir dizi kronik belirti gösterdiklerini ifade ediyor ve bu hastalığı farklı farklı belirtileri nedeniyle “kronik çok semptomlu hastalık” ya da “tanımlanamamış hastalık” olarak tarif ediyor1.  

Adı ne olursa olsun bu sendromunun ortaya çıkışının savaşla ilintili olduğu aşikar. Yaklaşık 200 bin eski askerin bu sendromdan etkilendiği biliniyor2. Her ne kadar epidemiyolojik çalışmalar, düzgün belgelenmiş çalışmalar yerine, kişisel raporlara dayansa ve bu alanda çalışmak bu nedenle zor olsa da, savaş alanında ya da yöresinde askerlerin maruz kaldığı bazı kimyasalların bu duruma sebep olduğu düşünülüyor. Az da olsa birkaç çalışma, pyridostigmin bromid gibi asetilkolinesteraz enzimi inhibitörlerine maruz kalınmasının bu durumda rol oynayabileceğine işaret ediyor. 

PLos One dergisinde Eylül ayında yayınlanan çalışma, bu sendromun moleküler temellerine işaret eden ilk biyolojik kanıtı ortaya koydu3.

Körfez Savaşı Sendromu olan veteran askerlere yapılan testlerde araştırmacılar daha fazla lezyon ve daha fazla mitokondriyal DNA olduğunu gördüler. Mitokondriler, hücrelerimizin enerji fabrikalarıdır ve kendi DNA’ları bulunur. Lezyon sayısındaki artış, hücrelerde DNA hasarını gösterir. Hücre buna mitokondriyal DNA kopyalarını artırarak cevap verir4.

Bu çalışma ile, sendromu yaşayan veteranlarda mitokondriyal DNA hasarının kontrol grubuna göre yüzde 20 daha fazla olduğu gösterildi. Mitokondriyal DNA hasarı, mitokondriyal bozukluğun göstergesidir. Çevresel toksinlere maruz kalan canlılarda ve hücrelerde bu durum gözlenmektedir. Araştırmayı yürüten Dr. Falvo, veteranların yaşadığı bu belirtilerin mitokondriyal hastalıkların belirtilerine çok benzediğini fark etti. Dr. Falvo literatüre baktığında ise bu ilişkinin daha önce hiç araştırılmadığını gördü ve mitokondriyal bozukluğun Körfez Savaşı Sendromu ile ilintili olduğunu gösterdi.

Dr. Falvo çalışmanın daha fazla sayıda örnekle tekrarlayarak sonuçlarını bir kez daha doğrulanması gerektiğini ifade ediyor. Çalışma, savaşın ortaya çıkardığı kimyasal ve çevresel toksinlerin insan sağlığına etkilerinin DNA ve hücre seviyesinde gösterilmesi bakımından oldukça önemli. 

1- https://www.publichealth.va.gov/exposures/gulfwar/medically-unexplained-illness.asp
2- Trans Am Clin Climatol Assoc. 2015; 126: 237-247.Gulf War Illness: Challenges Persist
3- Yang Chen, Joel N. Meyer, Helene Z. Hill, Gudrun Lange, Michael R. Condon, Jacquelyn C. Klein, Duncan Ndirangu, Michael J. Falvo. Role of mitochondrial DNA damage and dysfunction in veterans with Gulf War Illness. PLOS ONE, 2017; 12 (9): e0184832 DOI: 10.1371/journal.pone.0184832
4- Veterans Affairs Research Communications. "DNA damage found in veterans with Gulf War illness: Small study focused on DNA within cells' mitochondria." ScienceDaily. ScienceDaily, 19 October 2017. <www.sciencedaily.com/releases/2017/10/171019164120.htm>.