İdlib düğümü

Rakka operasyonunun belli bir aşamaya gelmesinin ardından Suriye’de dikkatler İdlib’e çevrilmiş durumda. Bilindiği gibi İdlib IŞİD dışındaki radikal İslamcı grupların son kalesi - ki, bu grupların kendi aralarındaki çatışmalardan sonra El Kaide’nin Suriye kolu El Nusra kentin denetimini gele geçirmişti. El Nusra’nın kentte denetimi sağlaması, son günlerde İdlib’e operasyon tartışmalarını yeniden alevlendirdi.

Olası İdlib operasyonu ile ilgili şimdiden şunu söyleyebiliriz: İdlib düğümünün hangi güçlerle ve nasıl çözüleceği, Suriye’nin geleceğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynayacak. Öncelikle bu operasyon hangi güçlerle yapılarsa yapılsın, Suriye savaşında Halep’ten sonra önemli bir sayfa daha kapanmış olacak. Öte yandan bu operasyonun hangi güçlerle ve nasıl yapılacağı konusu, aynı zamanda Suriye’deki güç dengelerinin yeniden şekillendirilmesi bakımından belirleyici olacak.

İdlib operasyonu gündeme geldiği ilk dönemlerde, Rusya ve Demokratik Suriye Güçleri (DSG) tarafından yapılacağı belirtiliyordu. Hatta bu kapsamda Rusya, İdlib’e komşu olan Kürt kantonlarından Afrin’e askeri güç konuşlandırmıştı. Ancak Trump’la birlikte ABD, bölgede (Ortadoğu) daha fazla müdahaleye dayalı bir strateji uygulamaya başladı. Bu kapsamda Suriye’de Kürtlere (DSG) ağır silahlar göndererek desteğini arttırdı. Ardından rejim ile Kürtler arasındaki gerilimi tırmandırma ve Kuzey Suriye’de daha geniş alanlarda etkinlik kurmaya yönelik bir politika benimsedi. Bu durum DSG’nin olası İdlib operasyonunu ABD ile yapmasını gündeme getirdi. ABD ile DSG arasında Rakka’daki işbirliğinin olası bir İdlib operasyonuyla yeni bir boyuta taşınması ihtimalinden kaygı duyan Rusya, İran ve Türkiye karşı girişimler için aralarındaki görüşme ve pazarlıkları sıklaştırdı. İran Genel Kurmay Başkanı Bakıri’nin Türkiye ziyaretinin önemli gündemlerinden bir de İdlib’in geleceği konusuydu.
Gelinen yerde İdlib’e operayon konusunda iki ihtimal konuşulmaktadır. Birinci ihtimal, ABD desteğiyle DSG’nin operasyon yapmasıdır. Rakka gibi İdlib’de DSG’nin hakimiyet kurması, Kuzey Suriye-Rojava’da müttefikleri ile birlikte ‘Demokratik Kuzey Suriye Federasyonu’nu ilan eden Kürtlerin Suriye rejimi ve destekçileri karşısında gücünün artmasını ve daha etkin bir pozisyon kazanmasını sağlayacaktır. Elbette bu, ABD’nin Kuzey Suriye’de daha fazla üs sahibi olması ve Rusya’ya karşı pazarlık gücünün artması anlamına da gelecektir.

Diğer ihtimal bu operasyonun Suriye rejimi ve destekçileri (Rusya ve İran) tarafından yapılmasıdır. Tahmin edileceği gibi Erdoğan iktidarı İdlib’in Esad rejimi tarafından alınmasından pek hazzetmeyecek olsa da bu operasyonun Kürtler (DSG) tarafından yapılma ihtimali karşısında Rusya ve İran’a sarılmak dışında bir çıkar yol bulamamaktadır. Tabi Türkiye, bu işbirliğinin Afrin’e yönelik saldırgan politikalarına uygun koşulları yaratacağı beklentisi içindedir.

Rusya, hâlâ Kürtleri karşısına almayı istemese de İran ‘Demokratik Kuzey Suriye Federasyonu’nun ilanı karşısında Türkiye ile benzer kaygılar taşımaktadır. Bu kaygılar Türkiye ve İran’ı 25 Eylül’de Irak Kürdistan Federe Bölgesi’nde yapılması planlanan ‘Bağımsızlık Referandumu’ karşısında da birleştirmektedir.

Rusya’nın bir yandan Kürtleri kaybetmek istememesi ve öte yandan ise Türkiye ile belli düzeyde işbirliği yapıp Türkiye’ye sınırlı da olsa Suriye’de hareket alanı tanıması ilk bakışta çelişkili bir tutum olarak görülebilir. Fakat Rusya, Kuzey Suriye-Rojava’ya yönelik Türkiye tehdidini canlı tutarak Kürtleri çerçevesini kendisinin belirleyeceği sınırlı bir özerkliğe razı etmenin hesabını yapmaktadır.

Sonuç olarak İdlib, önümüzdeki günlerde Suriye savaşının sona erdirilmesi ve güç dengelerinin şekillenmesi bakımından giderek daha öncelikli bir konu haline gelecek. Ancak düğüm nasıl çözülür; İdlib operasyonu hangi güçlerle yapılırsa yapılsın radikal İslamcı gruplarla birlikte bu operasyonun en büyük kaybedeni, 2015’te S.Arabistan ile birlikte bu çetelerin kenti ele geçirmesinde belirleyici rol oynayan Türkiye’deki iktidar olacak.