Sovyetlerde Fotoğraf -8: Dünyayı görmeyi öğrenmek...
Fotoğraf: Envato
Proletarya; hayat ile geçmişin egemen sınıflarının ilgilendiği sanat arasındaki keskin ayrıma nihayet son vermelidir.
Anatoli Lunaçarski
Sovyet fotoğrafçılığının iki büyük paylaşım savaşı (1914-1918 / 1940-1945) yılları ortasında geliştiğini söyleyebiliriz. Sinema ve fotoğraf “Kamera bir silahtır” sloganıyla sınıf mücadelesinin içinde ve gelişiminde kendini göstermiştir. 1917 Sovyet Devrimi fotoğrafçılara ütopyaların gerçekleşmekte olduğu inancını verdi. Devrimin başarıya ulaşması için çalıştılar. Sosyalizmin başarıya ulaşmasında fotoğrafı ve sanatı yeni bir içerikle kullandılar. Sovyet fotoğrafçıları dünyayı görmeyi öğrettiler.
Alexander Rodchenko, Mayakovsky gibi çok yönlü sanatçılar hem devrime sahip çıkmışlar bir militan olarak katılmışlar hem de fotoğrafı propaganda, eğitim ve sanat alanlarında düşünceye biçim vermede bir araç olarak kullanmışlardır.
Devrim öncesi ve sonrasında Sovyet fotoğrafçılığı deyince tarihe not edilen adları burada anmanın önemli olduğunu düşünüyorum.
Mikhail Nastyukov (1840-1883) Andrei Osipovich Karelin (1837-1906), Johann Paul Raul (?), Ivan Fedorovich Barschevsky (1851-1948), Dmitri Ivanovich Yermakov (?), Nikolay Sergeevich Krotkov (?), Peter Braborkov (?), Vasiliy (William) Carrick (1827 – 1878), Yevgeny Vishnyakov (1841 - 1916), Sergei Levitsky (1819-98), Maksim Petrovich Dmitriev (1858-1948), Leonid Vladimiroviç Shokin (1896-1962), Benjamin Leontevich Metenkov (1857-?)
(1891-1956), Vlademir Mayakovski (-) El Lissitzky (1890- 1941) (1917-1997),( 1899-1976), (1898-1971), (1907-2006), (1899-1985), (1895-1940), (1920-2003), (1936-2016) (1939-), (1898-1959) (1911-1941), (1883-1963), (1913-1986), (1909-1995), (1932-2003), (1914-2007), (1905-1964), (1912-1990), (1885-1979), (1899-1980)...
Sosyalist ideolojinin sanat kuramı olarak “Sosyalist Gerçekçilik” sanat akımlarıyla sorunlar yaşamıştır. Fütürizm, avangard, dada, konstrüktivizm, süprematizm, sembolizm vb. ile nasıl bir sosyalist anlayış olabileceği çokça tartışılmıştır. Sanat akımlarının içerikleri değişmiş, yenilenmiştir. Sovyet Devrimi sanatın iktidarını avangart sanat akımına bırakmış ama süreç içinde çatışmalar kaçınılmaz da olmuştur. Farklı bakış açılarıyla ilerlemiş ve dünyayı etkileyen ya da bir döneme damga vurmuş sanat akımları olarak tarihe geçmişlerdir.
Bu durum fotoğraf için de geçerlidir. Sovetskoe foto (Sovyet fotoğrafçılığı) dergisi 1926’da yayınlanır. Sovetskoe’nun ilk sayısının kapağını Rodechenko tasarlar, sayfalarında, Rodchenko da dahil olmak üzere avangard fotoğraf sanatçılarının fotoğrafları yayımlanmıştır. Hatta biçimci olmakla suçlanarak (yabancı ve elit bir tarzı yansıttıkları ima edilerek) kınanmıştır. 1928’de Rodchenko’yu Batı Avrupa fotoğraf sanatçıları László Moholy-Nagy ve Albert Renger-Patzsch’ın konusunu ve kompozisyonlarını biçim olarak taklit etmekle suçladılar. 1934’te hükümet, yalnızca sosyalist gerçekçiliğin proleter tüketime uygun olduğunu ve Rodchenko’nun buna uyduğuna karar verdi. Bununla birlikte sanat derneklerinde Rodchenko’ya görevler verildi. O dönemlerde yayımlanan dergilerde “Sosyalist Gerçekçilik” kuramı geçerli olmak üzere zaman zaman farklı sanat anlayışları hakim oldu. Fotoğraf bu bağlamda gelişti. Fotoğrafçılar yeni anlayış ve biçimleri geliştirdiler kullandılar. Manzara, portre, belgesel, soyut, foto jurnalizm gibi alanlarda özgün çalışmalara imza attılar. Dünyaya örnek oldular.
Haftaya bazı fotoğrafçıların çalışmalarından örneklerle devam edeceğiz.
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Çöp konteynerlerini hazır tutalım… 05 Nisan 2024 04:30
- Bir sabahın üç kapısı var göğe 29 Mart 2024 04:15
- Türkiye vatandaşlığına kabul edilmeyen fotoğrafçı Othmar Pferschy’nin dramı 01 Mart 2024 04:20
- Emirgan Sanat Evinden kültür merkezlerine… 16 Şubat 2024 04:20
- ‘Adalet-sizlik’ 02 Şubat 2024 04:13
- ‘Öyle bir yere geldik ki… hiçbir sokağın adı yok’ 19 Ocak 2024 04:11
- Yeni yıla başladık 12 Ocak 2024 04:36
- Ruh ve beden üzerine … 22 Aralık 2023 04:12
- Hatırla... 01 Aralık 2023 04:13
- Sözlerin izlerinden cennetin güzelliklerine… 24 Kasım 2023 04:10
- Ölümsüz bir çocuk: Hanzala! 03 Kasım 2023 04:00
- Hangi demokrasi, nasıl bir cumhuriyet? 27 Ekim 2023 04:00
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
