09 Haziran 2017 00:50

Sovyetlerde fotoğraf-7: Herkes Fotoğraf Çekebilir...

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Özcan Yaman

Tüm yazıları

“...Ya ölü yıldızlara hayatı
götüreceğiz
ya da dünyamıza inecek ölüm...”
Nâzım Hikmet

Ekim devrimi sonrası Almanya’da 1921 yılında “Sowjet Russland im Bild” (Fotoğraflarla Sovyetler Birliği) yayımlanır. 1922’de 10 bin tirajla “Orak ve Çekiç” (Orak & Hammer) dergisi yayımlanmaya başladı. 1924 yılında ise 180 bin tiraja ulaşmıştı.

1925’te ise “AIZ ( Arbeiter Illustrierte Zeitung/Resimli İşçi dergisi)” Orak ve Çekiç dergisinden aldığı mirası geliştirdi. Bir yandan batıya genç Sovyetleri anlatıp tanıtırken diğer yandan da Sovyet devriminin ideolojik açılımlarını sayfalarına taşıyordu. Hitler’in iktidara gelişine kadar düzenli yayımlanan dergi kapandığında haftalık 500 bin tirajı aşmıştı. “Herkes Fotoğraf Çekebilir” sloganıyla İşçilere fotoğraf çekimleri öğretiliyor ve işçilerden gelen fotoğraflar yayımlanıyordu. İşin öznesi işçi sınıfı olduğuna göre işçilerin fotoğrafla ilişkileri sağlanmalı ve kendi gerçeklerini kendilerinin gözünden göstermek düşüncesi başarılı olmuştu.

Dergi bununla sınırlı olmayıp dönemin önemli sanatçı ve düşünürlerinin katkılarını da sayfalarına taşımış teorik bilgileri de okurlarıyla paylaşır duruma getirmiştir.

1926 yılında Sovyetlerde “Proletarskoe foto (Proletarya Fotoğrafı)” ve “ Sovetskoe foto” “Sovyet Fotoğrafı” dergisi yayımlanmaya başlayınca AİZ dergisi ile ortak yayın stratejisi sürdürülmüştü.

1931-1933 yıllarında biri Proletarskoe foto (Proletarya Fotoğrafı), 1942-1956 yıllarında İkinci Dünya Savaşı ve savaşın etkileri nedeniyle iki duraklama yaşandı. Yayın çizelgesi zaman zaman düzensiz olsa da, Sovetskoe foto, fotoğraf, fotoğrafik süreçler, fotoğrafik kimyasallar ve ekipmanlarla ilgili çalışmalar, mektuplar, makaleler ve fotoğraf denemeleri içeren aylık bir dergi olarak sürdü. Öncelikle Sovyet amatör fotoğrafçılarından ve fotoğraf kulüplerinden oluşan yerli bir kitleye hitap ederken, Semyon Fridlyand gibi uluslararası ve profesyonel fotoğrafçıların eserlerini de içeriyordu. Sovetskoe’nun sayfalarında, Aleksandr Rodchenko da dahil olmak üzere avant-garde fotoğraf sanatçılarının eserleri, yayımlanmıştır. 1931’de, fotoğrafçılık görevini “sosyalizm için bir silah” olarak ilan eden Rus Proleter Fotoğraf Gazetecileri Birliğinin (ROPF) kurulması ile doruk noktasına ulaştı. Gerçekliğin yeniden inşası “Sosyalist Gerçekçilik “ anlayışı “Sovetskoe foto”nun ideolojik bakış açısını oluşturuyordu. Dergiler başından itibaren işçi fotoğrafçılığı anlayışıyla, orta ve kuzey Avrupa ile Amerika’daki sol hareketlere kadar genişleyecek; Bu sonuçlar İspanya ve Fransa’daki halk cephesi deneyimlerini ortaklaştıracaklardı. 1939’da İspanya İç Savaşı’nın sona ermesiyle ve İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte yeni dünya düzenine karşı Sergei Tretyakov, David Seymour, Robert Capa, Paul Strand, Tina Modotti, Walter Ballhause ve Max Alpert gibi pek çok kişinin katkı ve katılımıyla uluslararası dayanışma güçlendirilmiştir.

İşçi-Fotoğraf Hareketi, (1926-1939) dergiler aracılığıyla, belgesel anlatım ve işçi sınıfı bilinci arasındaki bağı gösteriyor; yeni bir politik ve sosyal idealin kurulmasında imajların önemini keşfediyor ve iktidar mücadelesinin temsil mücadelesi ile başladığını gösteriyordu.

1929 yılından itibaren oluşturulan işçi-fotoğrafçı grupları “AİZ ve Sovyet Foto”yu örnek alarak İsviçre, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Büyük Britanya’da yaygınlaştı. Budapeşte, Bratislava, Viyana, Prag ve Meksika’da farklı belgesel çevreler ve kısmen iyi örgütlenmiş siyasallaşmış sosyal belgesel fotoğrafçılar örgütlendi.

(Haftaya devam edeceğiz.)

YAZARIN DİĞER YAZILARI