Sovyetlerde fotoğraf -2- '1917 öncesi Rusya'da fotoğraf'

“En önemli çağdaş tema emektir...
Kitaplarımızın başkahramanı olarak emeği, 
yani emek sürecinde örgütlenmiş insanı almalıyız...
Emeği yaratıcı bir süreç olarak görmeyi öğrenmeliyiz.”
M. Gorki

Tarih 19 Ağustos 1839’u gösterdiğinde, Fransız Bilimler Akademisi “Daguerreotype”yi yani bu günkü adıyla “fotoğraf”ın icat edildiğini  dünyaya duyuruyordu. Bilinen ilk fotoğraf bu duyurudan yıllar önce 1826 tarihinde Fransız Bilim İnsanı Joseph Nicephore Niepce tarafından bir evin çatısından yansıyan görüntünün duvara sabitlenmesi şeklinde gerçekleşmişti. Nicephore’nin verdiği isimle “heliograph”. Boyutları 25.8  x 29.0 cm. Fransa’da çekildi ama şu anda Amerika, Austin’de Teksas Üniversitesinde korunuyor.

Bilimsel araştırmalar ışıkla çizim yapılabileceğini gösterdiğinde, değişik ülkelerde değişik yöntemler deneniyordu. Sonuçta 1822’lerde başlayan denemeler 1839’da toplum içine çıkmaya başlıyordu. 

Daguerre bulunuşuna yardımcı olduğu fotoğrafı tanıtırken, “Zenginlerin eğlenebileceği bir oyuncak olarak söz etmişti. Yüksek sınıf, Daguerreotype ile boş zamanını değerlendirecek ve onu çok çekici  bulacaktır“ diyordu. 

Burjuvazi, ayrıcalıklı bir sınıf olduğunu fotoğrafla göstermeye çalışıyordu. Nihayet Fransa’da yüzyıllardır ressamlara yaptırdıkları uzun ve uğraşlı portrelerini artık daha hızlı ve gerçeğe en yakın biçimiyle ve daha ucuza halledebileceklerdi. Aristokrasi için portre yaptırıp evlerinin ve ayrıcalıklı mekanların duvarlarına asmak  simgesel bir anlam taşıyordu. Fotoğraf yaygınlaşmaya başlarken 1830’lu yıllarda bir Parisli, kendi portresini dönemin kralı Louise Philippe’in portresiyle yan yana asıyor ve “Phillippe ile benim aramda hiçbir mesafe yok; o kral-vatandaş, ben de vatandaş-kralım” diyordu. 

Eastman Kodak’ın “Siz düğmeye basın, gerisini bize bırakın” sloganıyla fotoğrafı endüstrileştirmeye başlamasıyla, fotoğraf burjuvalar arasında cazip ve ulaşılması gereken ihtiyaç listelerine dahil ediliyordu. Başta Fransa, İngiltere, Almanya ile Amerika’da  hızla yayılan fotoğraf dünyayı sarıyordu. Londra üniversitesi 1856 yılında fotoğraf eğitimini programları arasına alarak teknik ve sanat dünyasına akademik eğitimi sokmuş oluyordu.  Hızla fotoğrafçılar yetişiyordu. Bir çok ressam fotoğrafa yöneliyordu ya da resimlerini yapmak için fotoğraftan yararlanıyorlardı. Fotoğrafçılar yeni icattan çok para kazanma yollarını ararlarken herkes bundan yararlanmaya çalışıyordu.

Batıda bu gelişmeler olurken Rusya uzak duramazdı. Başta Çar III. Aleksandr olmak üzere aristokratlar da  artık resim yerine fotoğraf olarak portrelerini yaptırmalı ve ayrıcalıklarını tüm dünyaya göstermeliydiler. Fotoğraf Rusya’da, batıda olduğu gibi büyük bir heyecanla  takip edildi. 

Rusya’da 1839’dan itibaren karmaşık teknik evriminin tüm aşamalarından geçti. Özellikle çar ve aristokratların ilgisi nedeniyle, popülerlik kazanmış ilk fotoğraf türü portre olmuştu.

1860’lı yıllardan başlamak üzere, eğitim ve bilimsel amaçlar için yaygın olarak kullanılan panoramik ve etnografik fotoğraf gibi diğer alanlara yönelindi. Ardından endüstriyel büyüme ve mimari alanında kullanılmaya başlandı. 

1870’li yıllara gelindiğinde, güncel olaylar ve hızla değişen yaşam belgesel fotoğrafı geliştiriyordu. 

1905–1917 yılları ise foto jurnalizmin  ve foto muhabirliğinin gelişmesini sağladı.  

1917 Sosyalist Devrimi öncesi Çarı ve aristokratları memnun ederek para kazanmayı hedefleyen fotoğrafçılar bir şey daha yaptılar.  Objektiflerini günlük yaşama çevirdiler. Halkın yaşamını ve doğayı da belgelediler. Özellikle Volga Nehri ve çevresinde yaşam konusunda 1870’lerden görüntüler oldukça etkileyici. Bu dönemde uluslararası başarılar edinmiş Rus fotoğrafçılar çıkmıştır... (Haftaya bu fotoğrafçılarla devam edeceğiz)

• Maxim Dimitriyev - Fotoğrafçıların yüzü halkın yaşamına dönmüş - Rus halkının günlük yaşamından bir kare. – 1890
• Mikhail Nastyukov- Fotoğrafın bulunuşundan henüz 30 yıl geçmiş ama objektifler doğaya çevrilmiş-1867 
• Sergei Levitsky - Çar ııı.Aleksander - 1890’lardan