Fare embriyonik kök hücrelerinden işlevsel sperm hücresi üretildi!
Fotoğraf: Envato
Dünyanın ilk “tüp bebeği”nin doğumundan, 25 Temmuz 1978'den bugüne yaklaşık 38 yıl geçmiş. IVF (in vitro fertilization, yani yapay döllenme) teknolojisinin gelişimi ve evrimini, bu yöntemi bulan ve geliştiren Robert Edwards başta olmak üzere, laboratuvarda memeli ve insan hücrelerinin büyütülebilmesini sağlayan yöntemleri geliştiren nice bilim insanına borçluyuz. Robert Edwards bu alandaki katkıları nedeniyle 2010 yılında Nobel Tıp Ödülü’nü aldı. Bugün, IVF teknolojisi ile doğmuş yaklaşık dört milyon kişi bulunmakta. 2010 yılı verilerine göre dünya üzerindeki çiftlerin yüzde 10’undan fazlası kısırlıktan muzdarip1. IVF teknolojisinin gelişmesi bu sorunu kısmen çözse de, 25 Şubat 2016’da Cell Press tarafından Cell Stem Cell’de yayınlanan Dr. Zhou ve ekibinin araştırmasında belirttiklerine göre bu oran yüzde 15’lerde2.
Çin’de bulunan Nanjing Tıp Üniversitesi’nden Dr. Zhou ve ekibinin araştırması aslında üreme sağlığı alanında çığıraçıcı bir çalışma. Zhou ve ekibi, fare embriyolarından elde edilen embriyonik kök hücrelerinden, sağlıklı döller üretebilen spermatid hücreleri elde etmeyi başardı. Embriyonik kök hücreler, adından da anlaşılacağı gibi embriyolardan alınan kök hücreler. Kök hücreler, yaşamın ilk dönemlerinde ve büyüme sırasında vücutta farklı hücre çeşitlerine dönüşebilen, dönüşme potansiyeline sahip özel hücreler. Kök hücreler, pekçok dokuda, aslında içerideki tamir sistemi gibi çalışır. Kök hücreler bölünerek çoğalır. Kök hücre bölündüğünde oluşan yeni hücre ya kök hücre olarak kalır ya da vücut içinden gelen çeşitli uyarılarla (büyüme hormonları vb.) farklılaşarak kas, kan, beyin hücreleri gibi vücuttaki diğer hücreleri oluşturur. Bugün laboratuvarlarda bu uyarıları kullanarak kök hücreleri farklılaştırabiliyoruz. Ancak bilgi birikimimiz hâlâ her şeyi çözmüş değil. Kök hücreleri farklılaştıran fiziksel, kimyasal koşulların tamamını henüz bilmiyoruz. Laboratuvar ortamında farklı farklı hormonları, kimyasalları kullanarak vücudun yeni hücreler oluşturma sürecini taklit etmeye çalışıyoruz. Bu açıdan Zhou ve ekibinin başarısı oldukça önemli. Ekip yalnızca embriyonik kök hücrelerden sperm işlevi görecek hücreler üretmeyi başarmamış, bunun yanında oluşan bu hücreleri döllenme için kullanarak, sağlıklı fare yavruları da elde etmeyi başarmış. Ekip böylece üreme hücrelerinin üretilmesini sağlayan mayoz bölünmeyi de laboratuvar koşullarında tetiklemiş. Bu yavrulardan alınan RNA örnekleri, normal embriyo, embriyonik kök hücre, sperm hücrelerininkiler ile karşılaştırıldığında, aralarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüş.
Verilere göre, kısırlık vakalarının yaklaşık üçte biri erkek kaynaklı. Erkek kaynaklı olan vakaların çoğunluğunda en önemli sorun ise öncü üreme hücrelerinden hücre bölünmesinin bir çeşidi olan mayoz bölünme ile işlevsel sperm hücrelerinin oluşturulması sürecinde yaşanan aksaklıklar ya da mayoz bölünmenin oluşmaması. Araştırmacılar, bir ilki başararak bu hücrelerin mayoz bölünme geçirdiklerini, oluşan sperm benzeri hücrelerin ise sağlıklı embriyolar üretebilecek nitelikte olduğunu gösterdi. Kısırlık oranlarıyla ilgili sayısal veriler karşılaştırıldığında, bu araştırmanın önemi daha rahat anlaşılacaktır.
(1) http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2010/press.html
(2) Zhou et al., Complete Meiosis from Embryonic Stem Cell-Derived Germ Cells In Vitro, Cell Stem Cell (2016), http:// dx.doi.org/10.1016/j.stem.2016.01.017
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Deprem ve salgın hastalıklar 12 Şubat 2023 04:55
- Modern tarım uygulamaları ve yabani otların evrimi 11 Aralık 2022 01:40
- Evcil retroviral elemanlar retrovirüslere karşı 06 Kasım 2022 04:58
- Proto-hücrelerden sentetik amipsi hücrelere 25 Eylül 2022 04:20
- İnsanlığın sivrisinek ile dansı 04 Eylül 2022 03:23
- Hapşıran süngerler 14 Ağustos 2022 02:08
- Tüp bebek başarısızlığının arkasında yatan sebep, erken dönem DNA çoğalması hataları olabilir mi? 24 Temmuz 2022 04:08
- Yer değiştiren genetik elemanlar ve ahtapotun bilişsel yeteneklerinin evrimi 10 Temmuz 2022 03:58
- Evrimsel ilişkiler kara ölümün kaynağının Orta Asya olduğunu ortaya çıkardı 19 Haziran 2022 04:49
- HIV ilacı ile orta yaş hafıza kayıpları engellenebilecek mi? 29 Mayıs 2022 04:15
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve mikrobiyom 08 Mayıs 2022 01:18
- Antik enzimlerin yeni çağı 24 Nisan 2022 00:07
YAZARLAR
A. Cihan Soylu
‘Boş tencere’ iktidarın neresinde?
Şebnem Korur Fincancı
Tehlike nedir?
Sultan Özer
Yeni anayasa tartışmaları, AKP’ye can suyu olur mu?
Hediye Levent
Erdoğan'ın Irak ziyaretinin 3 sebebi ve değişim rüzgarı!
Arif Nacaroğlu
Özgürlükçü Anayasa
Erkan Aydoğanoğlu
1 Mayıs ve sonrası
Mehmet Özyazanlar
Galatasaray kaparak, Fenerbahçe kaptırmayarak…
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
