23 Şubat 2016 01:00

Bessie Smith

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Ahmet Say

Tüm yazıları

- Bu dünya böyledir: Kimileri şehit düşer, kimileri geberir, kimileri de Niyazi olur. -

20. yüzyılın başlarında, caz sanatının mayası olan zenci müziği “Blues” ile yetenekli bir halk sanatçısı olan Bessie Smith özdeşleşmişti. Çünkü gündelik hayatta zencilere “acı” olarak hazırlanmış ne varsa; yani beyazların yaptığı baskılar ve aşağılamalar, özetle zenci olmanın getirdiği bütün kötü şeyler, Bessie Smith adı altında eksiksiz bir yorumla sanat düzeyine yükseltilmiştir.
Blues, zenci Hristiyanların dinsel şarkıları olan “spiritüal”lerden doğmuştur.
Spiritüal’i dikkatle dinleyen kişi, daha sonra adı Blues olan o hüzünlü hatırlatmayı da hissedecektir: Aman dileyen ya da fısıldayan Blues parçaları olduğu gibi, gülen ya da ağlayan, hüzünlü ya da neşe saçan Blues’lar da vardır. Oysa her yakınma ya da gülücük, ister istemez titrek bir sesle verilir.
Blues şarkıcılarının yaşam öyküsü hakkındaki bilgiler, yok denecek kadar azdır. Bessie Smith’in de ne zaman ve nerede doğduğu bilinmez. Bessie, ilk kez Oklohoma’nın küçük bir kasabasındaki karanlık bir lokalde sahneye çıkmıştır. Başlangıç dönemi, bu müthiş şarkıcı için hızla yükselme yılları olmuş, özellikle 1923 ile 1930 yılları arasında çok sayıda plak kaydı yapmıştır.
Bessie Smith, dinleyicisine önem vermez bir tavırla şarkı söylerken çevreye egemen olabilen sesiyle duygularını dile getirmiştir. Sesindeki büyünün nereden kaynaklandığını söyleyebiliriz: Söz konusu büyü, sesindeki boğukluğun sürüp gitmesinden gelir. “Taşkın ezgiler”de bile, derin bir hüzün içeren sesi, dinleyicisine çok şeyler anlatır. Ama bu dinleyici, müzik karşısında hiçbir şey hissetmeyen bir hıyar olursa onu bilemeyiz.
Geçenlerde bu işleri iyi bilen Marshall W. Stearns adlı bir Amerikalı caz eleştirmeninden okudum: Modern caz şarkıcılarına kadar, Bessie’den şu ya da bu biçimde etkilenmemiş bir kadın şarkıcı yokmuş. Çünkü olamazmış.
Bessie’nin ölümü ise “ABD Uygarlık Tarihi”ni aydınlatan ilginç bir olaydır:
24 Eylül 1937 günü Bessie Smith, Mississippi kıyısındaki bir kasabaya giderken bindiği otobüs devrilmişti. Otobüsteki tek zenci Bessie’ydi ve en ağır yaralı da oydu. Ancak, gelen ambulanslar, önce beyazları hastaneye taşımıştı. Sıra Bessie’ye geldiğinde bakmışlar ki, “Blues İmparatoriçesi” kan kaybından ölmüş…

YAZARIN DİĞER YAZILARI