TİHK kapatılır TİHEK açılır

Türkiye İnsan Hakları Kurumu (TİHK) 6332 sayılı Yasa’yla kurulmuş (RG 21 Haziran 2012) bir ulusal insan hakları örgütüydü.
1992 yılında Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Komisyonu Paris’teki toplantısında bazı ilkeleri benimsemişti. BM Genel Kurulu da bunları 1993 yılında onaylamıştı. Bu ilkelere/prensiplere “Paris Prensipleri” deniyordu.
Buna göre, insan haklarını korumak ve geliştirmek için çalışacak ulusal insan hakları kurumları yasayla kurulmalı, idari ve mali açıdan bağımsız/özerk kurumlar olmalı, temsilde çoğulculuk, sivil toplumun katılımı sağlanmalı ve kurum üyeleri güvencelere sahip olmalıdır.
Türkiye’de insan hakları örgütleri üç buçuk yıl önce kurulan TİHK yasasına eleştiriler yöneltiyordu. Örgütlenme modeline, idari ve mali özerklik ve kurul üyelerinin seçimi ve sahip olmaları gereken güvenceler konularına, bütçe olanakları sorununa eleştiriler getiriyordu.
En çok da BM İşkence Sözleşmesi’ne ek İhtiyari Protokol (OPCAT) uyarınca işkenceyi önlemede ulusal önleme mekanizması görevinin de sınırlı olanaklara sahip TİHK’ye verilmesine itiraz ediyordu .
Düşünün ki Ulusal Önleme Mekanizmasının düzenli ya da düzensiz ziyaretine konu olabilecek, insanların özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yer (mekan) sayısı 5 bin olarak telaffuz ediliyordu.
Bu mekanlar, hapishaneler, gözaltı merkezleri, kamplar, bakım merkezleri ve benzeri yerlerdir. TİHK’nin mevcut personel sayısı ve bütçe imkanlarıyla bu görevi yerine getirmesi olanaksızdı.
TİHK bünyesinde Kurul üyeleri dahil, insan hakları örgütleri, TİHK yasasında yapılması gereken iyileştirmeler konusunda çalışırlarken hükümet yeni bir tasarıyı gündeme getirdi ve TBMM komisyonlarına intikal ettirdi. Kimseye danışmadan hazırlattı tasarıyı.Tasarı, “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Tasarısı” adını taşıyor ve 30 maddeden oluşuyor.Beş altı yıl önce İHOP bileşenlerinin ve diğer pek çok insan hakları örgütünün katkısı ile “Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik Kurumu Kanun Taslağı” hazırlanmış ve o tarihlerdeki Sayın Bakan Beşir Atalay’ın bilgilerine sunulmuştu.
Hükümet, nasıl ayrı bir ulusal önleme mekanizması kurmayı reddedip bu görevi insan hakları savunucularının bütün itirazlarına rağmen TİHK’ye vermişse şimdi de TİHK’yi yok edip yeni bir insan hakları kurumu oluşturmayı, bu defa da ayrımcılıkla mücadele konusunu da bu yeni kuruma görev olarak vermeyi tasarlıyor. Adı değişiyor kurumun.
TİHK kapatılıyor, TİHEK açılıyor...
Kurumun başkanını ve ikinci başkanını bakanlar kurulu atıyor. Kurumun karar organı Kurul oluyor ve 11 kişiden oluşuyor. Bakar mısınız, bu 11 kişiden 8’ini Bakanlar Kurulu, üçünü de Cumhurbaşkanı atıyor.
Başkanın üç  başkan yardımcısı var. Üçünü de Bakanlar Kurulu atıyor. Hükümet komiseri gibi yani. Hükümet kendi atadığı başkanı kuşatma altına alıyor, üçlü blok ile…
Kurul üyeleri dört yıl süre ile görev yapacaklar.
TİHEK insan haklarının iki özel alanında, ayrımcılık yasağı ve işkence yasağı alanında özel görev üstlenmekte ve genel olarak da insan hakları konusunda (insan haklarının korunması) çalışmalar yapmakla görevli ve yetkili kurum olmaktadır (Genel Gerekçe, sayfa 20).
İnsan hakları kurumları enflasyonu yaşanıyor resmi alanda. İşlevsiz kurumlar bunlar. Aldatıcı oluyor. Hem Meclis bünyesinde hem de idarenin (Bakanlıklar) bünyesinde insan hakları adı altında çok fazla birim var. Sivil alan için de söyleniyor ama sivil alana müdahale edilemez elbette. Özgürlük esastır. İfade ve örgütlenme özgürlüğü. Tersine teşvik etmek lazım. Lakin kamudaki örgütlenmeler için aynı şey söylenemez.
TİHK oluşumunda çok değerli arkadaşlarımız vardı. İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesinde samimi çabalar içerisindeydiler.
Yasadan kaynaklı yapısal sorunları aşmaya çalışıyorlardı.
Sonuç olarak, hükümet TİHEK tasarısını  geri çekmelidir. Ayrımcılık yasağı ve eşitlik kurumu ile ulusal önleme mekanizmaları ayrı örgütlenmelere tabi olmalıdır. TİHK kapatılmamalı, güçlendirilmelidir. Bu üç kurumun yapılandırılmasında da Paris Prensipleri temel alınmalıdır.