07 Şubat 2016 00:52

Biısphenol A, Bisphenol S ve etkileri

Biısphenol A, Bisphenol S ve etkileri

Fotoğraf: Envato

Paylaş

Marketlerin bebek reyonlarındaki biberon, emzik vb. plastik malzemelerin paketlerinin üzerinde BPA-free ya da BPA’sız ibaresi bir çoğumuzun gözüne çarpmıştır. Bisphenol A (BPA) kimyasalı ile belki de ilk tanışmanız böyle olmuş olabilir. Bundan yaklaşık dört sene önce özellikle anne ve bebek sağlığı ile ilgili internette bulunan forumlarda ve tartışma gruplarında BPA ile ilgili sayısız yazışmanın olduğunu hatırlıyorum. 

Bisphenol A, polikarbonat malzemeden yapılmış plastiklerin ve epoksi reçinelerin yapımında yaygın olarak kullanılan bir kimyasal. Bu kimyasalın ilk kullanımı 1960’larda başlamış. Plastik malzemelerden üretilmiş bebek biberonları, su şişeleri, yiyecek kapları, epoksi reçine ile kaplanmış metal yiyecek kapları, kutuları vb. bugün günlük hayatımızın içinde en çok kullanılan ürünlerden. Bebek biberonlarının bir çoğu son yıllarda BPA’sız olarak üretiliyor.  Zamanla plastiklerin içinde BPA yapıtaşlarını birbirine bağlayan kimyasal bağ bozunarak, BPA moleküllerini ortama bırakabilmekte. Salınan BPA’nın miktarı çok düşük olsa da günlük yaşamımızda kullandığımız bu tür ürünlerin toplamı düşünüldüğünde, hiç de azımsanamayacak bir rakam aslında. 2003-2004 yılında ABD’de bulunan US Centers for Disease Control’ün (Hastalık Kontrol Merkezleri) yürüttüğü çalışmaya göre, 6 yaş üstü deneklerin yüzde 93’ünün idrarlarında BPA’ya rastlanmış1 . BPA’nın zararlı etkilerinin olup olmadığı konusu uzunca bir zamandır tartışılmakta.  U.S Environmental Protection Agency (EPA) (ABD Çevre Koruma Ajansı) ile European Commission Scientific Committee on Food’a (Avrupa Komisyonu Yiyecek Üzerine Bilimsel Komisyon) göre salınan bu miktarlar toksik zarar vermeyecek düzeylerde. Ancak EPA’nın testleri düşük dozlardaki salınımların uzun vadedeki etkilerini tespit etmekten uzak. BPA’nın hücreler üzerindeki etkilerine dair yeni yeni araştırmalar gün ışığına çıkıyor.

Bunlardan biri 10 Aralık 2015 tarihinde Journal of Endocrinology dergisinde internet baskısında yayınlanan ve 1 Şubat 2016 tarihinde Kaliforniya Üniversitesi-Los Angeles’ın  web sitesi üzerinden dünyaya duyurduğu araştırma2-3 , Nancy Wayne’in öncülüğünde yürütülen araştırma, BPA’nın ve plastik malzemelerde BPA’ya göre daha zararsız olduğu düşünüldüğü için onun yerine tercih edilen BPS’nin (Bisphenol S) zebra balığı embriyolarının üreme ve hormon sistemi üzerindeki etkilerini gösteren önemli bir çalışma. Çalışma için zebra balığının seçilmesinin nedeni, bu balıkların embriyolarının şeffaf olması. Böylece, bu embriyoların gelişim ve büyümeleri dışarıdan da rahat olarak izlenebiliyor. Araştırma için zebra balıkları kirletilmiş nehirlerde bulunan BPA veya BPS miktarlarına maruz bırakıldı. Çalışma daha güvenli olduğu düşünülen BPS’nin de BPA gibi zararlı etkileri olabileceğini gösterdi. Buna ek olarak, her iki kimyasal da 25 saat gibi kısa bir zaman içerisinde zebra balığı embriyolarının fizyolojilerinde bir değişime neden oldu. Balıkların yumurtlama zamanları hızlanarak erken doğuma sebep oldu. BPA ve BPS’ye maruz kalan embriyolar daha hızlı gelişti. Floresan yeşil proteinle işaretlenen zebra balığının  ergenlik ve doğurganlığı kontrol eden üreme hormonlarından sorumlu beyin hücreleri takip edilerek, hormon sinir hücrelerinin yüzde 40 oranında arttığı gözlendi. Buna göre BPA’nın üreme sistemini aşırı miktarlarda uyardığı bulundu. Daha önceleri BPA’nın üreme hormonlarından olan östrojen sistemini etkileyerek etkisini gösterdiği düşünülmekteydi. Bu son çalışma BPA’nın kısmen östrojen sistemini, kısmen de tiroid hormonu sistemini etkileyerek etkisini gösterdiğini ortaya koydu. 

Oldukça düşük seviyelerde bile daha küçük canlılarda bu tür etkilere sebep olan BPA ve BPS’nin insan sağlığı üzerinde de olumsuz etkilerinin olması muhtemel. Kullandığımız plastiklerden sızan bu tür yapıtaşları sadece insan sağlığı üzerinde değil, aynı zamanda doğadaki diğer canlılar üzerinde de zararlı etkiler gösterebilmekte. Bu yönde hiç kuşkusuz daha fazla çalışma yapılmalı. İnsan sağlığına ve doğadaki canlılara zararsız üretim malzemelerinin ve süreçlerinin geliştirilmesi için daha fazla araştırma yapılması ve bu araştırmalar için daha fazla kaynak ayrılması gerekli.  

(1)http://ngm.nationalgeographic.com/geopedia/Bisphenol_A
(2) https://www.uclahealth.org/news/chemical-used-to-replace-bpa-in-plastic-accelerates-embryonic-development-disrupts-reproductive-system
(3) Wenhui Qiu, Yali Zhao, Ming Yang, Matthew Farajzadeh, Chenyuan Pan, Nancy L. Wayne. Actions of Bisphenol A and Bisphenol S on the Reproductive Neuroendocrine System During Early Development in Zebrafish. Endocrinology, 2015;

YAZARIN DİĞER YAZILARI
Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...