Gündem Çocuk ve ‘devlet aklı’na dair

Geçen hafta, Gündem Çocuk Derneği’nin 10.kuruluş yıldönümü etkinlikleri vardı.

Tahir Elçi’ye adanan “Devlet Aklı ve Çocuk “ konu başlıklı birinci oturumda, akademisyenler Nilgün Toker ve Güven Gürkan Öztan, çocuğa ve devlet aklına ilişkin değerlendirmelerde bulundular.
İkinci oturumda Feray Salman’ın moderatörlüğünde, Gökçer Tahincioğlu’nun Gündem Çocuk için yazdığı, öldürülen 19 çocuğun öyküsünün anlatıldığı, Devlet Dersi kitabının tanıtımı  yapıldı… Ardından da GeçErken Quintet’in caz dinletisi gerçekleşti.

Açılışta, Cizre’den bir öğretmenin mektubundan bir bölüm okundu. “Aynı göğün altındayız” diye bitiyordu mektup.

Turgut Uyar’ın “Göğe Bakma Durağı” adlı şiiri vardır, bilirsiniz. Buradan ilhamla, “Göğün altındakiler, pekala, barış içinde, birlikte, sevgiyle, göğe bakabilirler” diyebiliriz!

Sevgili öğretmenimiz “Aynı göğün altındayız” derken, bu dileği  dile getiriyordu sanki. İnsanların haklarda ve onurda eşitliğini vurgulayan ve kardeşçe davranma gerekliliğine işaret eden İHEB 1.maddesini hatırlama zamanlarından geçiyoruz.

 “Devlet aklı” kavramını Mithat Sancar, Birikim’de 1997 yılında yayımlanan bir yazısında kullanmıştı. İletişim’de çıkan kitabının adı da “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti’ydi (2000).Kavramla ilgili Almanca,  Fransızca ve İtalyanca kaynaklara göndermede bulunuyordu. (s.13). 

Mustafa Erdoğan da, Anayasal Demokrasi (2001) adlı kitabında, hikmet-i hükümet (raison d’etat) kavramını kullanıyordu. (s.95).  

Evet, devlet aklı/hikmet-i hükümet, devletin bekasını temel alıyordu. Adeta, “söz konusu devlet ise gerisi teferruattır” diyordu bu anlayış. Onu bağlayan hiçbir ilke, değer, kural tanımıyordu. Kendisini hukukla bağlı görmüyordu. En iyiyi o bilir, düşünürdü. Sorgulanamaz, dokunulamaz, yargılanamazdı. Sizin yerinize düşünmüştür, karar vermiştir, uygulamıştır. Bugünlerde sıklıkla dile getirildiği gibi, kamu düzeni ve güvenliğini sağlamak için(!?), “halkın can ve mal güvenliğini sağlamak için(!?)”, yasalarda olmayan yetkileri de kullanabilirdi. 

Ardında yetim kalmış çocuklar mı, tank, bomba ve mermi seslerinden uyutmadığı, korkuttuğu, öldürdüğü çocukların çığlıkları mı kalmış ;  yerlerinden mi olmuş, eğitim hakları mı ihlal edilmiş, umurunda değil.
Devletin bekasıdır, söz konusu olan... Zamanında söylendiği gibi, “Devlet için kurşun atan da yiyen de şereflidir.” Kurşunun kime,nasıl, neden atıldığının ve sonuçlarının önemi yoktur.

Duruma bakar mısınız?

Son altı ayda, 7 il ve 23 ilçede 200 günü aşkın sokağa çıkma yasakları ilan edildi, kanunsuz.
Bir yıl içinde silahlı çatışmalarda ölen insan sayısı (kadın, erkek, çocuk, siviller, askerler, polisler, militanlar) 1000’ne yaklaştı. En az 50’si çocuk…

Sivil yerleşim alanlarında yaşanıyor silahlı çatışmalar. 

Tanklar,toplar devrede. Sokaklarda, evlerde büyük tahribat var, hayvanlar da katlediliyor.

Ulusalüstü insan hakları belgelerinde, çocukların her türlü şiddetten madun olma hakları yer alıyor. Silahlı çatışmalarda, Silahlı Çatışmada Çocuk Protokolü uyarınca, alınması gereken önlemler ve uyulması gereken kurallar var.

Silahlı çatışmalar BM Çocuk Hakları Komitesi’nin de dikkat çektiği gibi, ölüm, vahşete tanık olma, ailelerinden ayrı düşme, zorla yerinden edilme, eğitime erişememe, kayıp gibi sonuçlara yol açıyor.
Devletlerin BM ÇHS’nin 38. maddesine göre, insancıl hukuka uyma, sivil halkı koruma ve silahlı çatışmalardan etkilenen çocukları koruma yükümlülüğü var.

Küçük Prens’te büyüklerin bir şeyi anlayabilmeleri için, “büyüklerin seviyesine inmek” ten bahsedilir. O yüzden Küçük Prens’in büyükler için söylediğini, büyüklerin büyüğü olarak devlete uyarlamak pek yanlış olmaz sanırım. Devletin seviyesine inerek onun anlamasını sağlamalıyız. Anlatmalıyız.

Devlet aklıyla olmayacağını, ÇHS’de yer alan çocuğun insan haklarının tanınması, korunması ve geliştirilmesinin devletin yükümlülüğü olduğunu anlatmalıyız.

Gündem Çocuk , 2005’ten beri devlete anlatmaya ve çocuğun insan haklarını korumaya ve geliştirmeye çalışıyor. Yolları açık olsun…