Makale korsanlığı
Fotoğraf: Envato
Varsayalım ki sınırlı kaynaklara sahip bir bilim insanısınız. Ve yine varsayalım ki bağlı bulunduğunuz okul ihtiyacınız olan akademik makalenin yayınlandığı yüksek ücretli site ya da sitelerin üyesi değil. Üstelik pek çok ülkede bu tip telifli bilimsel yayınların korsan bir şekilde edinilmesi yasa dışı. Akademik makalelerin yayımlandığı dergilere dijital erişim için üniversitelerin ödedikleri ücretler bazen milyonlarca doları bulabiliyor. Harvard gibi köklü üniversiteler bile bu milyonlarca dolarlık ücretin altından kolayca kalkamazken[0] çok daha düşük bütçelere sahip üniversitelerdeki bilim insanlarının makalelere erişimi -eğer sistemin kurallarının içinde kalacaksanız- bir hayal. Siz olsanız ne yapardınız?
Biliş bilim alanında çalışan bir bilim insanı, Andrea Kuszewski makalelere normal yollardan erişemeyen bilim insanları için makaleleri erişilebilir kılmak üzere akademik yayın tekellerinin hiç de hoşuna gitmeyecek bir sistem oluşturdu. Sistem “I can has PDF” anahtar cümlesi ile birlikte aranan makaleye bir bağlantı ve alıcının e-posta adresinin Twitter’da yayımlanması ile başlıyor. Çarpık bir İngilizce ile yazılan “I can has...” kalıbı alabilirim, istiyorum anlamında genelde kedi fotoğraflarının altında geyik amaçlı kullanılan bir Internet memi. Bunu akademik yayınların genelde yayımlandığı dosya biçemi ile birleştirip bir de yanına ilgili makalenin bağlantısını eklediğinizde “şunun PDF’sini alabilir miyim?” anlamına geliyor. Ardından bu çağrıyı gören ve ilgili makaleye erişimi olan bir bilim insanı makaleyi isteği yapana e-posta aracılığıyla yolluyor. Son olarak da çağrı tweeti siliniyor.
Bilimsel yayınlara ücretli erişim üstelik de çok yüksek ücretli erişim salt bilim insanlarının değil insanlığın gelişiminin önünde ciddi bir engel. Bu engeli ortadan kaldırmak üzere şimdiye kadar oluşturulan açık erişim tabanlı çeşitli modeller hâlâ yetersiz. Bilimsel makalelerin önemli bir kısmı çeşitli akademik kaygılar nedeni ile hâlâ ücretli yayınlarda yayımlanıyor. Ücretli akademik yayınlara yaygın bir şekilde korsan erişim bu durumu değiştirmese de iki ciddi fayda sağlıyor. İlki bilim insanlarının ihtiyaçları olan makalelere engelsizce ulaşabilmesi. İkincisi ise bu durumun uzun vadede akademik yayınların ücret politikalarında oluşturacağı etki. Müziğin dijital olarak internet üzerinden satılmaya başladığı ilk yıllarda da fiyatlar oldukça yüksekti. Ancak yaygın korsan kullanım dijital yayıncıların “sürümden kazanmak için” astronomik kâr marjlarını düşürmesine yol açtı. İnternet üzerinden müzik satışının geldiği son noktada ayda bir kaç dolara milyonlarca esere ulaşmak artık mümkün. Ve bunda müziğin korsan dağıtımının reddedilemez bir etkisi var. Dijital makalelerin korsan kullanımı da benzer bir sonuç doğurabilir.
Bilim, kültür ve sanat ürünlerine tüm insanlığın engelsiz ulaşabileceği günler dileğiyle.
[0] http://www.theguardian.com/science/2012/apr/24/harvard-university-journal-publishers-prices
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- İşlevini arayan alet: Yapay zekâ 20 Nisan 2024 04:45
- Masaüstü işletim sistemlerinin geleceği ve Linux 13 Nisan 2024 04:35
- XZ arka kapısı ve açık kaynağın zaafları 06 Nisan 2024 04:53
- Veri yağmacıları 16 Mart 2024 04:34
- Yapay zeka ve sihirbazlar 09 Mart 2024 05:07
- Verileriniz sermayeye feda olsun! 02 Mart 2024 05:40
- Geniş dil modelleri ve olağan hataları 24 Şubat 2024 04:09
- Apple’ın AB’ye misillemesi PWA’ların sonu mu? 17 Şubat 2024 04:43
- Disney, oyunlar ve at zırhı 10 Şubat 2024 04:19
- Open AI fikri mülkiyete karşı 13 Ocak 2024 04:44
- Yapay zekanın belirsiz geleceği 06 Ocak 2024 04:00
- Yapay zekada telif kavgası: Tekeller tekellere karşı 30 Aralık 2023 04:47
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
