Sivrisinekler ve çekicilik (!)
Fotoğraf: Envato
Yaz sıcaklarıyla birlikte şehirlerde sivrisineklerle ilgili şikayetler de artıyor. Özellikle ülkemizin pek çok bölgesinde yapılan sulama göletleri ve barajlar, yapıldıkları bölgelerin iklimlerini ufak çapta değiştirdi ve daha önceleri sivrisineklerin yoğun olarak görülmedikleri bölgelerde bile oranları arttı. Pek çoğumuz sivrisinek saldırılarından muzdarip olmuştur herhalde. Ancak bazılarımız bu saldırılara daha sık uğramakta. Sivrisineklerin de avları konusunda seçici olduklarını biliyor muydunuz? Dişi sivrisinekler bazı bireyleri diğerlerine tercih ediyor. Bir şehir efsanesi olarak dolaşan, sivrisineklerin belli kan gruplarını daha çok sevdikleri hikayesi aslında kısmen doğru olsa da sivrisineklerin farklı bireyleri tercih etmesinin pek çok kişi tarafından gözlemlendiğini göstermesi bakımından önemli. Nitekim 2004 yılında Japonya’da yapılan bir çalışma sivrisineklerin 0 kan grubunu A kan grubuna göre iki kat daha fazla tercih ettiğini gösterdi. Bu farklılık, insan vücudunun ürettiği farklı uçucu kimyasallar tarafından belirleniyor. İnsan vücudunun ürettiği farklı uçucu kimyasallar sivrisinekler tarafından tespit edilebiliyor. Plos One dergisinde 22 Nisan 2015 tarihinde yayımlanan “Heritability of Attractiveness to Mosquitoes” başlıklı makale*, bu farklılığın kalıtsal bir temeli olduğunu gösterdi. Vücut kokularının genetik olarak kontrol edildiği biliniyordu ancak böceklerin farklı bireyleri tercihinin arkasındaki genetik nedenlere dair bir çalışma şimdiye kadar yapılmamıştı.
Araştırmacılar, çalışmalarında Aedes aegypti (=Stegomyia aegypti) olarak bilinen sivrisinek türünü ve birbiri ile aynı genetik yapıyı taşıyan tek yumurta ikizlerini ve birbirleriyle genetik olarak farklı yapıda olan çift yumurta ikizlerini kullandı. Çalışmaya on sekiz tek yumurta, on dokuz da çift yumurta ikizi katıldı ve bu ikizlerin hepsi kadındı. Aedes aegypti sarı humma, Dang, chikkunguya ve Zika virüsü gibi ölümcül hastalıklara yol açan virüsleri taşıyarak bu hastalıkların yayılmasına sebep olduğu ortaya çıktı.
Bu ikizlerin el kokularına sivrisineklerin tepkileri ölçüldü ve tek yumurta ikizlerinden gelen uçucu kimyasallar ile bunların sinekleri çekiciliği arasında güçlü bir ilişki olduğu ortaya çıkarıldı. Aynı ilişki çift yumurta ikizlerinde çok daha zayıftı. Bu farklılığın arkasında yatan genetik mekanizmalar hâlâ bilinmiyor ve bu alanda daha fazla genetik çalışma yapılması gerekiyor. Bu farklılığa neden olan genetik sebeplerin anlaşılması, bu sineklerle olan mücadelenin önünü açacak ve yeni mücadele/korunma yöntemlerinin geliştirilmesini sağlayacak.
(*) Heritability of Attractiveness to Mosquitoes, Plos One, G. Mandela Fernández-Grandon, Salvador A. Gezan, John A. L. Armour, John A. Pickett, James G. Logan, DOI: 10.1371/journal.pone.0122716
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- Deprem ve salgın hastalıklar 12 Şubat 2023 04:55
- Modern tarım uygulamaları ve yabani otların evrimi 11 Aralık 2022 01:40
- Evcil retroviral elemanlar retrovirüslere karşı 06 Kasım 2022 04:58
- Proto-hücrelerden sentetik amipsi hücrelere 25 Eylül 2022 04:20
- İnsanlığın sivrisinek ile dansı 04 Eylül 2022 03:23
- Hapşıran süngerler 14 Ağustos 2022 02:08
- Tüp bebek başarısızlığının arkasında yatan sebep, erken dönem DNA çoğalması hataları olabilir mi? 24 Temmuz 2022 04:08
- Yer değiştiren genetik elemanlar ve ahtapotun bilişsel yeteneklerinin evrimi 10 Temmuz 2022 03:58
- Evrimsel ilişkiler kara ölümün kaynağının Orta Asya olduğunu ortaya çıkardı 19 Haziran 2022 04:49
- HIV ilacı ile orta yaş hafıza kayıpları engellenebilecek mi? 29 Mayıs 2022 04:15
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve mikrobiyom 08 Mayıs 2022 01:18
- Antik enzimlerin yeni çağı 24 Nisan 2022 00:07
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
