Gezi: Kırılma veya süreklilik

2013’te olaylar sürerken yazdığım iki yazıda “Gezi Direncini” 3 Kasım 1839’dan 3 Kasım 2002’ye, 31 Mart 1909’dan 31 Mayıs 2013’e bağlayarak “dinle aydınlanma arasında bir tür varoluşsal direnç ve patlama”, “Şeriatçılığa ve metalaşmaya karşı duygu, akıl ve kültür kompartımanlarının varoluşsal direnci ve patlaması” olarak tanımlamıştım: 
Toplumun %30-40’ının görece desteğini alan, %30-40’ının karşı çıktığı, %20-30’unun da sessiz karşıladığı gösteriler, en nötr şekilde “duygu patlaması” olarak adlandırılabilir. “Her yere” yayılsa da henüz “hareket” bile değil, dolayısıyla “ayaklanma” hiç değil, belki bireysel isyana ve direnişe yakın, en azından ortada bir “direnç” bulunmaktadır.
Taksim-Gezi’den ülkeye yayılan “varoluşsal direncin” daha geniş arka planda iki ana faktörden, iki temel kırılma noktasından kaynaklandığı ileri sürülebilir. 1- İlki neoliberalizmin, metafetişizmin, yayılmacılığın, emperyalizmin, “vahşi” kapitalizmin (vahşi olmayanı var mı, ayrı bir soru) özellikle de Sovyetlerin dağıtılması sonrası YDD-Yeni Dünya Düzeninin her şeyi metalaştırması, her şeyi buharlaştırması; doğa, insan ve toplumları birer araç, birer nesne konumuna düşürmesine, her şeyin özelleştirilmesine, kamunun tasfiyesine karşı bir direnç ve patlama var. 2- En az bunun kadar önemli, hatta burjuva demokratik devrimlerini yeterince yaşayamamış Ortadoğu Ülkeleri için daha da önemli olmak üzere tüm dünyada “dini yeniden canlanma”, Türkiye’de ve İslâmi coğrafyalarda dinin-şeriatçılığın-selefiliğin diğer inanç ve yaşam biçimlerini tehdit edercesine politik-ideolojik üstünlük kurması, dini politik akımların yaygınlaşmasıdır. Yani din ve aydınlanma süreçleri arasındaki mücadeledir. 3-AKP ve Erdoğan’ın üslubu ve totaliterleşmesi, polisin tutumuna tepki, 4-Gençlerin, halkın bıkkınlığı, değişim arayışlarının da etkili olduğu söylenebilir. Gezi olayları; Taksim’den Hatay’a kadar neoliberal muhafazakârlığın AKP örneğinde somutlaşan hem metalaştırmasına hem de dincileştirmesine karşı direnç ve patlamaları yansıtıyor.
Castells-Ince’ye (2006) göre her hareket kendiliğinden ilerici değildir, gerici hareketler de söz konusudur. AB/D’in de desteği ile Ortadoğu’da Kemalizm, Nasırcılık, Baasçılık vb. seküler milliyetçilikler ve sol hareketler tümden tasfiye edildi, din ve tarikatlar desteklendi. AKP bunun bir sonucu ve son aracı oldu, geriye kalan laik kırıntıları da temizledi. Son 10-20 yılda yaşananlar artık Eski-Yeni, Türk-Kürt, Cahil-Okumuş, Geleneksel-Modern, hatta Sünni-Alevi yarılmalarını da aşıyor; esaslı yarılma,
*Muhafazakâr-Liberal,
*Dinci-Laik,
*AKP’li-AKP’li değil,
*Daha genel anlamda İslami hareketler ile diğerleri arasında
fay hatları boyunca yeniden şekilleniyor. 
Arkasında daha genel anlamda “neoliberal muhafazakârlık” olsa da Türkiye ve Ortadoğu için işin iktisadi boyutundan daha çok da eğitim-din-siyaset-ideoloji boyutu çok daha kritik bir eşiğe dayanmış bulunuyor (Gümüş, 2013).
Haziran 2013’ten 2015’e ve geleceğe bakarsak, Gezi sürecindeki ideolojik kırılma ve kamplaşma hem Türkiye’de hem de Ortadoğu’da daha da sertleşmiş bulunuyor. Direncin adres ve taşıyıcılar bulamaması, Kürt Hareketi ile laik ve milliyetçi kesimler arasında güven ilişkilerinim oluşmaması şimdilik AKP-Erdoğan öncülüğünde dincilerin işini kolaylaştırıyor. 
2015 itibariyle AKP hareketinin liderini padişahlaştırması (bazıları “teokratik monarşi” diye adlandırıyor,  daha doğru adlandırmayla patrimonyalizm-dinci otoriterleşme) iktisadi krizlerle yeni sosyal patlamaların olup olmayacağına, bunun sandığa ve sokağa nasıl yansıyacağına bağlı bulunuyor. 
Öyle ya da böyle, 2015, Gezi direncinin de esasını oluşturan, bugün Türkiye sınırlarını da aşarak en azından Suriye ve Irak’la da ilişkilenen iktisadi çıkar çatışmalarının, “metalaşma-insan kalabilme”, dahası “dincileşme-aydınlanma” çatışmalarının belki 2013’ten bile daha sert geçeceği bir yıl olacak gibi gözüküyor. 
Gezi direncin kitlesel patlamasıydı. Depremlere benzetilebilir. Fay hatlarında gerilim artıyor.