Olası kast mı taksir mi?

Soma Katliamı’nda sanıkların işlediği suçun niteliği hukukçular arasında tartışılmaya başlandı. Savcının iddianamesini henüz bilmiyoruz, savcı suçun nitelemesini yapıp ona göre cezalandırılmalarını isteyecek. Soma’dan yazan gazeteciler savcının bilinçli taksir ile birden fazla ölüme neden olmak fiilinden iddianame hazırlayacağını yazıyorlar. Tabii, bu tamamenspekülasyon olabilir.
Haberleri okuyan herkes, yargıya da olan güvensizliğiyle söylenenleri pek anlamıyor ama iyi bir şey olmadığını da düşünüyor. Zaten, kast, olası kast, taksir, bilinçli taksir gibi nitelemeleri hukukçular da fazla anlamıyor. Onun için, okuyucularımızın anlaması babında bir iki küçük bilgi notu iyi olacak.
Kast ve taksir TCK’nin 21. ve 22. maddelerinde düzenlenmiş.
“Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.”
“Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır.”
“Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.”
“Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır.”
Yukarıdaki nitelemelerin farkını anlatmak için trafikten örnekler verilir genellikle. Kanunun gerekçesinde de trafik örneği verilmiştir.
Biz de trafikten örnek verelim.
Zaman zaman TOMA’ların ya da Akrep denilen polis araçlarının sürücülerinin yaptığı gibi, insanların üzerine araçlarınızı sürer ve insanları ezerseniz bu kasten adam öldürme olur.
Bir büyük rakı içip Bağdat Caddesi’nde arabayla sürat yaparken birini ezdiğinizde bu olası kast olur. Burada, şoför birini ezebileceğini bilir ama “göze alır.”
Bizdeki şoförlerin (kadın şoförleri yüzde otuz kabul edersek) yüzde yetmişinin yaptığı kazalarda ise bilinçli taksir vardır. Yani, şoför kaza yapmak istemez ama sınırlanandan süratli gider, kırmızı ışıkta geçer, arabanın bakımını zamanında ve gereği gibi yaptırmaz, sollamaması gereken yerde sollar vs. vs. Kaza yapmayı istemez ve kurallara uyar ama uykusuzdur, o anda yanındaki eşiyle kavga ediyordur, sakinleştirici bir ilaç içmiştir vb. ve bu nedenle o sırada yola çıkan çocuğu geç fark ederek, frene geç basmıştır. Bu da taksirli suç olur.
Kastı tartışmanın dışında tutarsak, örnek verdiğimiz nitelemelerden hangisi Soma Katliamı’nda sorumluların durumunu tanımlıyor?
İki tanım öne çıkıyor. Olası kast ve bilinçli taksir.
Soma madeninin patronları ve yetkilileri bu madendeki kömürün için için yandığını biliyorlar. Yani, 13 Mayıs günü yaşananlar her an yaşanabilir. Buna rağmen, yaşam odaları koymuyorlar madene. Buna rağmen gaz maskelerini kullanmasını işçilere öğretmiyorlar. Buna rağmen, vardiya değişiminde giren ve çıkan işçiler aynı anda madende oluyor. Buna rağmen, ucuz olduğu için tecrübesiz işçiler çalıştırıyorlar. Yangın başlamasına rağmen, itfaiyeye hemen haber vermiyorlar. Yangın başlamasına rağmen işçileri tahliye için hemen talimat vermiyorlar. Ve en önemlisi kömürün için için yandığı bir madene işçileri sokup kömür çıkartıyorlar. Ölümleri göze alıyorlar. Belki maliyet hesabında ayda bir iki ölümü de maliyetin içinde sayıyorlar. Buna rağmen fiili işlemeye devam ediyorlar.
Olası kast, yukarıdaki nitelemelerin en ağırı, madenin patron ve yetkilileri için en uygun niteleme.
Bakalım savcılar olayı nasıl niteleyecek? İddianame hazırlandığında öğreneceğiz. Fakat bizim gözümüzde, halkın nezdinde suçun vasfı bellidir.
Halk bu nitelemeye göre hesap soracak sorumlulardan.