23 Kasım 2013 00:34

Telif-4: Alternatifler

Fotoğraf: Envato

Paylaş

İsmail Gökhan Bayram

Tüm yazıları

Telif hakları tartışmalarının bir yanı dağıtımcı - izleyici arasındaki ilişki iken, bir diğer yanı ise dağıtımcı - sanatçı arasındaki ilişki. Birkaç sene önce ünlü Amerikalı R&B Şarkıcısı Beyoncé Knowles’in kişisel Youtube kanalını açmasının ardından Sony BMG, sayfadaki videoların telif hakkı ihlali oluşturduğunu belirterek videoları sayfadan kaldırtmış yerlerine kısa ve öz bir mesaj yerleştirmişti: “Bu video Sony Music Entertainment’a ait içerikleri barındırdığından, telif hakları çerçevesinde ülkenizde bloklanmıştır.” Bir sanatçının kendi videosunu, kendi Youtube kanalına koymasının anlaşmalı olduğu şirket tarafından, üstelik de ‘telif hakkı ihlali’ gerekçesi ile engellenmesi dağıtımcıların telif hakları konusunda zıvanadan ne kadar çıkabileceğinin de göstergesi. Sanatçılara verilmek istenen mesaj da oldukça açık: “Üretimleriniz bize aittir.”
Sanatçılar ve dağıtımcılar arasındaki bu tartışmalar, daha az tanınan sanatçıların dağıtımcı bulamaması ve ürünleri toplumun daha genişi kesimleri-ne ulaştırma isteği telif tekellerinin çok da hoşuna gitmeyen alternatif yolların denenmesine yol açtı. Creative Commons(CC) lisansları bu yollardan biri. Türkiye’de çok yaygın olmasa da CC Lisansları ile İnternet’te ücretiz yayımlanan irili ufaklı pek çok eser var.
Bir diğer dağıtım şekli ise ne istersen onu öde (Pay What You Want). 2007’de Radiohead’in EMI Music ile anlaşmasının bitmesinin ardından, grup In Rainbows albümünü kendi sitesinde dinleyicinin istediği fiyatı ödeyerek indirebileceği bir şekilde yayımladı. 2008 verilerine göre albüm 3 milyondan fazla sattı.
2010’da aynı dağıtım modelini kullanan ve bağımsız oyun geliştiricilerinin oyunlarını bir araya toplayan Humble Indie Bundle seti 1.27 milyon dolarlık satış yapmayı başardı. Ardından çıkan ve sayıları yirmiyi bulan diğer Humble Bundle satışlarının toplamı 19 milyon doları aştı. Aynı dağıtım modeli Cory Doctorow ve Neil Gaiman gibi tanınan yazarların da desteğiyle Humble e-book Bundle adıyla e-kitaplarda da uygulandı.
Her üç örnek de klasik telif-dağıtım mekanizmalarının dışında hem sanatçıyı hem de izleyiciyi düşünen bir modelin günümüz koşullarında ekonomik olarak da başarılı olabileceğini kanıtladı. Elbette tüm alternatifler bununla sınırlı değil. Ancak telif tartışmalarında genelde sanatçının toplamdan sadece küçük bir pay aldığı, karın önemli bir kısmının dağıtımcıya kaldığı görmezden gelinerek sorulan “telif gelirleri olmadan sanatçı hayatını nasıl idame ettirecek” sorusuna verilebilecek en ciddi cevaplar bunlar.

YAZARIN DİĞER YAZILARI