16 Kasım 2013 00:54

Telif-3: İnternet'in değiştirdikleri

$Telif-3: İnternet\'in değiştirdikleri$

Fotoğraf: Envato

Paylaş

İsmail Gökhan Bayram

Tüm yazıları

Matbaa ile doğan telif hakları aslında yayıncıların gelişen üretim teknolojileri ve yayın ortamları ile birlikte kârlarını garantiye almak ve artırmak üzere tedbir almasından başka bir şey değildi. Yayın üretim teknolojileri ve yayın ortamlarındaki hemen her gelişme, yayıncıların daha sıkı telif hakları yasaları isteği ile sonuçlandı. Plak ve benzeri ses kayıt ortamları ile birlikte müzik alanı, ilk video kasetlerle birlikte görüntüler ciddi şekilde telif hakları tartışmalarının yürüdüğü, yeni telif yasalarının çıkmasına yol açan alanlar haline geldiler. Bütün olaylarda ortak nokta yayın ortamının kolayca ve ucuza üretilebilir hale gelmesiydi. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte ses veya görüntü kayıtlarının evde dahi rahatça çoğaltılabilir hale gelmesi yayıncılar tarafından "bu bizi bitirir, yok eder" çığlıklarıyla karşılandı. Güya evde kaset kopyalama müzik tekellerini, video kaset kopyalama ise Holywood'u bitirecekti. Elbette ne müzik tekelleri ne de film tekelleri yok oldu. Kaset ve video kasetlerin devri geçti, yerlerini CD ve DVD'ler aldı. Ancak tartışma hâlâ aynıydı. İnternet'in giderek yaygınlaşması denklemi temelden değiştirdi. İster kitap olsun ister müzik isterse de video bir eserin hazırlanıp, çoğaltılması ve ardından dağıtıma girerek okuyucu izleyici veya dinleyiciye ulaştığı mekanizmanın alternatifleri oluştu. Basılı kitap ve benzeri ortamların çoğaltılması ve dağıtılmasındaki güçlüklere karşılık sayısal veriyi kusursuzca çoğaltmak ve dağıtmak hem neredeyse masrafsızdı hem de oldukça kolaydı. Artık herhangi biri, bir baskı fabrikasına, bir dağıtım şebekesine sahip olmadan ya da bunlarla anlaşma yapmadan da sayısal veriyi kolayca dağıtabiliyordu. Bu durumun birkaç ciddi sonucu oldu. Birincisi sanatçıların, dağıtımcıların pençesinden kurtulup eserlerini İnternet aracılığıyla ücretsiz ya da düşük ücretli dağıtmalarının önü açıldı. Böylece eğer dağıtımcı şebekesine girse, eseri belki de gün yüzü görmeyecek sanatçıların eserleri insanlara rahatça ulaşmaya başladı. İkincisi hâlihazırda dağıtımcı ağlarından gelen eserlerin çeşitli metotlarla üretilen kopyaları "korsan" tartışmalarının ve "korsana" karşı lobi çalışmalarının eşliğinde İnternet'te yayılmaya başladı. Bugün yayımlanan hemen her eserin kopyasına İnternet'ten ulaşmak mümkün. İnternet dağıtımı konusunda korsan çığlıkları atan tekeller, hızla İnternet üzerinde kendi ücretli, kopya korumalı dağıtım mekanizmalarını kurdular. Ancak korsan olsun ya da olmasın tek dağıtım mekanizması bu tekeller değil. Pek çok kişi ya da grup çeşitli alternatif modelleri denedi ve denemeye devam ediyor.

YAZARIN DİĞER YAZILARI