Dijital çağda gazetecilik etiğini yeniden düşünmek

Gazetecilik tarihine ilişkin kitapları, biyografileri okursanız hep aynı şeyi görürsünüz. Her devrin gazetecisi kendisinden bir önceki devrin gazeteciliğini hasretle yâd eder; meslek kalitesinin giderek bozulduğundan yakınır.
Ama herhalde hiçbir dönemde gazetecilik pratiği bu kadar tartışma konusu olmamıştır.
Halkın haber alma hakkının gözetilmediği, medya patronuyla iktidarın çıkar çatışmalarının gündemi belirlediği, reklamcıların birinci sayfalara haber yazdığı bir dönemde artık gerçek gazetecilikten bahsetmek zor.
Gerçek gazetecilik yok derken, gerçek gazeteci yok demek istemiyorum. Bugün Türkiye’de mesleğine adanmış, sorumluluk ve ilke sahibi çok sayıda gazeteci var. Bunların büyük bir kısmı şu anda işsiz, ya da niş medyalarda düşük maaşlarla çalışıyor. O nedenle, “işsiz” ama “kaliteli” gazeteci sayısında artış var. Geriye kalan bir grup iyi gazeteci ise hala büyük medyada direniyor, hayatlarını sokakta, çatışma alanlarında, halkın içinde haber peşinde koşarak geçiriyor. Bugün Türkiye’nin her yerine yayılmış protesto eylemlerinde gazlanan, coplanan, gözaltına alınan, hayatları pahasına haber peşinde koşan gazeteciler arasında onlar da var. Sınırdaki çatışmaları izleyenler arasında da. Lakin, yaptıkları haberler büyük medya tarafından nasıl yayınlanıyor sorusunun yanıtı problemli. Pek çoğu büyük medyada yayınlanmayan önemli haberlerini kitaba dönüştürüyor.  
Çok acıdır ki, mesleklerinde kıdem almış, kamu yararı içeren habere ve haber kaynağına hızlı ulaşma, bilgi doğrulatma, rakamlara ve olgulara sadık kalma, kaynağın söylediklerini anlamlı şekilde aktarma, karşıt görüşleri dengeli ve adil şekilde kullanma, haber metnini açık, kısa cümlelerle anlaşılacak şekilde yazma, doğru başlık atma, uygun görseli kullanma, haber dilinde ayrımcılık yapmama gibi konularda yetkin çok sayıda gazeteci bugün meslek alanının dışına itilmiş durumda.
Peki, o iyi gazetecilerin yerini kimler alıyor?
Oradan buradan bilgi apartıp, kes-yapıştır usulüyle haber “yaratan”; kendi meslektaşlarının ürettiği haberleri çalıp utanmadan üzerine kendi adını yazan; masa başı iş yapmaya meyilli; mesleğin ilkelerini öğrendiği editör işten atılıp yerini hegemonyadan gelen taleplere “eyvallah” diyen editörler aldığında tepkisiz, bön bön bakan; adım duyulsun da, haberin doğru olup olmadığı önemli değil diyen, bir sürü gazeteci müsveddesi var sektörde.
Dijital yayıncılığın giderek hız kazanması, hatta sektörü içerik üretim açısından domine etmesiyle birlikte, meslek ilkeleri ve gazetecilik onuru daha da ayaklar altına alındı. Gazetecilik etiği ve meslek ilkeleri neredeyse çöpe atıldı. Bilgi/haber çalmak, kaynak göstermemek, başkasının emeğinin üstüne yatmak gazetecilikte sıradan şeyler haline geldi. Alın size bu hatalı pratiklere bir örnek.
Aşağıdaki fotoğrafta SETA Vakfı’ndan akademisyen Bekir Gür’ün sosyal medyada paylaştığı isyanını göreceksiniz (Kaynak: @Hicisleri). Lütfen aşağıdan yukarıya doğru okuyunuz ve bir uzman görüşünün gazeteciler tarafından nasıl fabrike edildiğini, farklı medya içeriklerinden kaynak belirtmeden derlendiğini ve sanki kaynak doğrudan kendilerine açıklama yapmış gibi okurun yanıltıldığını anlayın.  Haber kaynağı, kendi adının geçtiği haber için sosyal medyadan tekzip yayınlıyor. Herhalde, tekzip metninin adı geçen gazetede gerektiği gibi yayınlanmayacağını bildiğinden.
Dediğim gibi, bu işi iyi ve doğru yapabilecek kadrolar var. Yeter ki gazeteciliğe hak ettiği değeri verecek editörler ve medya patronları o gazetecilere kapılarını açsın. Rezil olmak kolay, iyi gazetecilik yapmak ise zor. Bu kötü örnekler her gün farklı mecralarda karşımıza çıkıyor. Gazetecilik örgütleri ve mesleki denetim mekanizmaları da gelişmediğinden, kötü gazeteciliğin cezalandırılmadığı, caydırılmadığı da ortada. Ülkenin giderek karmaşıklaşan sosyal siyasal gündeminde sorumluluk sahibi, işini doğru yapan gazetecilere olan ihtiyaç büyüyor. Gazeteciliğin ne olduğunu ve gazetecinin kim olduğunu yeniden düşünmek zamanıdır.