Sayıların büyücüsü
Fotoğraf: Envato
Bilgisayar bilimleri alanı, bugün bile fazlası ile erkek egemen bir alan iken bu alanın öncülerinden birinin, bilinen ilk bilgisayar programının yazarının, bir kadın olması tarihin bir cilvesi olsa gerek.
Augusta Ada Byron 1815’te ünlü Şair Lord Byron ile Annabella Milblanke’in çocuğu olarak dünyaya geldi. Ada’nın doğumundan beş hafta sonra Lady Byron, Lord Byron’dan ayrıldı ve Ada’nın vesayetini aldı. Ada’nın babası gibi şair olmasından korkan annesi matematik ve müzik alanlarında dönemin önde gelen aydınlarından özel dersler almasını sağladı. Annesinin tüm engelleme çabalarına rağmen Ada’nın şiirsel yanı daha on üç yaşında tasarladığı uçan makinesinde ortaya çıkacaktı. Daha Cambridge’de matematik profesörü olan Charles Babbage ile 17 yaşında tanışması ile Ada ve Babbage’ın bir ömür boyu süren ortak çalışmaları ve arkadaşlıkları başladı. Babbage o dönemde basit birer mekanik bilgisayar sayılabilecek fark motoru (difference engine) ve analitik motor (analytical engine) üzerine çalışmalarını sürdürüyordu. Fark motoru sadece toplama işlemini kullanarak çalışan bir sistem iken analitik motor günümüz bilgisayarlarının temel ilkelerini içeren; toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi fonksiyonların tümünü kullanabilen genel amaçlı bir makine idi.
Ada’ya bugünkü ününü sağlayan olay, 1842’de İtalyan Mühendis, Luigi Menabrea’nın analitik motor üzerine yazdığı makaleyi Fransızca’dan İngilizce’ye çevirmesi ile başladı. Ada’nın başarısı çevirinin kendisinde değil, çeviri sırasında Ada’nın çevirinin sonuna düştüğü yedi bölümden oluşan detaylı notlarındaydı. Bu notlar Menabrea’nın makalesini olduğundan çok daha öteye taşıdı. Ada, analitik motorun tasarımcısı Babbage’ın bile konudaki hakimiyetinin ötesinde bir perspek-tifle yazılmış bu notları, Babbage’ın ısrarı ve teşvikleri sayesinde bir makaleye çevirerek 1843’te bir dergide kadın olduğu anlaşılmasın diye ‘AAL’ imzası ile yayınladı. Ada’nın makalesi -eğer Babbage’ın analitik motoru inşa edilmiş olsaydı- analitik motoru kullanarak Bernoulli Sayılarını hesaplayacak bir algoritma da içeriyordu. Bu algoritma özel olarak bir bilgisayarda çalıştırılmak üzere tasarlanmış ilk algoritma olduğundan Ada ilk bilgisayar prog-ramcısı olarak anılır.
1852’de 37 yaşında kanserden ölen Ada’nın onuruna 1980’de bir programlama diline Ada adı verildi. 1998’den bu yana her sene İngiliz Bilgisayar Topluluğu, Ada’nın onuruna bilgisayar bilimleri alanının ilerletilmesine katkıda bulunan bilim insanlarını ‘Lovelace’ madalyası ile ödüllendiriyor.
Hemen her şeyin önceden hazırlanmış, yanlışlarla dolu basılı tablolar kullanarak elle hesaplandığı, kadınların makale yazmayı bir yana bırakın üniversitelerde derse girmesinin dahi yasak olduğu 19. yüzyıl İngilteresi’nde ilk bilgisayar programını yazan, delgi kartları aracılığıyla analitik motorun ve diğer hesaplama makinelerinin sadece sayıları değil sembolleri de işleyebileceğini, hesaplama makinelerinin müzik ve grafik üretebileceğini ve karmaşık bilimsel hesaplamalar yapabileceğini öngören Ada ya da Babbage’ın ona bir mektubunda seslendiği adıyla ‘sayıların büyücüsü’ (enchantress of numbers) bilgisayar bilimleri tarihinden bugünün ve yarının başta bilgisayar bilimleri alanında çalışan genç kadınlarının olmak üzere genç bilim insanlarının yolunu aydınlatan bir fener olmaya devam edecek.
evrensel.net
YAZARIN DİĞER YAZILARI
- İşlevini arayan alet: Yapay zekâ 20 Nisan 2024 04:45
- Masaüstü işletim sistemlerinin geleceği ve Linux 13 Nisan 2024 04:35
- XZ arka kapısı ve açık kaynağın zaafları 06 Nisan 2024 04:53
- Veri yağmacıları 16 Mart 2024 04:34
- Yapay zeka ve sihirbazlar 09 Mart 2024 05:07
- Verileriniz sermayeye feda olsun! 02 Mart 2024 05:40
- Geniş dil modelleri ve olağan hataları 24 Şubat 2024 04:09
- Apple’ın AB’ye misillemesi PWA’ların sonu mu? 17 Şubat 2024 04:43
- Disney, oyunlar ve at zırhı 10 Şubat 2024 04:19
- Open AI fikri mülkiyete karşı 13 Ocak 2024 04:44
- Yapay zekanın belirsiz geleceği 06 Ocak 2024 04:00
- Yapay zekada telif kavgası: Tekeller tekellere karşı 30 Aralık 2023 04:47
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
