14 Aralık 2012 11:13

Ada'nın ışığı

Fotoğraf: Envato

Paylaş

İsmail Gökhan Bayram

Tüm yazıları

Birkaç gün önce, 10 Aralık’ta, Ada Lovelace’ın 197. doğum günü kutlandı. Kutlamalara Google’da bir doodle hazırlayarak katıldı. Günümüzde dahi erkek egemen bir alan olan bilgisayar bilimlerinin en iyi tanınan kadın figürü olan Ada Lovelace, aynı zamanda bu alanın en önemli öncülerinden de biri. Bilimin bir hobi olarak geliştirildiği, bu hobinin bile genelde kadınlara çok görüldüğü bir dönemde Ada, daha ortada bilgisayar dahi yokken ilk bilgisayar programını geliştirerek tarihteki unutulmaz yerini aldı.
1815’te ünlü şair Lord Byron ile Annabella Milblanke’in çocuğu olarak dünyaya gelen Augusta Ada Byron’un doğumundan beş hafta sonra Annabella Milblanke, Lord Byron’dan ayrıldı ve Ada’nın vesayetini aldı. Ada’nın da babası gibi şair olmasından korkan annesi, onun matematik ve müzik alanlarında dönemin aydınlarından ders almasını sağladı. Annesinin tüm engelleme çabalarına rağmen Ada’nın şairane yanı daha on üç yaşında tasarladığı uçan makinede ortaya çıkacaktı. Kendini zaman zaman şairane bilim insanı olarak anan, annesi Annabella’den rasyonelliğini, babası Lord Byron’dan ise romantizmi ve sanatı devralan Ada’nın hayatı ve çalışmaları hemen hemen hep bu ikisinin karışımıydı. Cambridge’de matematik profesörü olan Charles Babbage ile tanışması ile Ada ve Babbage’ın bir ömür boyu süren arkadaşlıkları başladı. Babbage o dönemde basit mekanik bilgisayarlar sayılabilecek fark motoru ve analitik motor üzerine çalışmalarını sürdürüyordu. Fark motoru sadece toplama işlemini kullanarak çalışan bir sistem iken analitik motor günümüz bilgisayarlarının temel ilkelerini içeren; toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi fonksiyonların tümünü kullanabilen genel amaçlı bir makine idi.
Ada’ya günümüzdeki ününü sağlayan olay, 1842’de Luigi Menabrea’nın analitik motor üzerine yazdığı makaleyi Fransızca’dan İngilizce’ye çevirmesi ile başladı. Ada’nın başarısı çeviride değil, çevirinin sonuna düştüğü yedi bölümden oluşan detaylı notlarındaydı. Bu notlar Menabrea’nın makalesini olduğundan çok daha öteye taşıdı. Ada’nın, analitik motorun tasarımcısı Babbage’ın bile hayallerinin ötesinde bir perspektifle yazdığı bu notlar daha sonra Babbage’ın teşvikleri ile bir makaleye çevirildi ve bu makale 1843’te bir dergide, -kadın olduğu anlaşılmasın diye- ‘AAL’ imzası ile yayınladı. Ada’nın makalesi analitik motoru kullanarak Bernoulli Sayıları’nı hesaplayacak bir algoritma da içeriyordu. Bu algoritma özel olarak bir bilgisayarda çalıştırılmak üzere tasarlanmış ilk algoritmaydı.
37 yaşında kanserden ölen Ada’nın onuruna 1970’de bir programlama diline Ada adı verildi. 1998’den bugüne, her yıl İngiliz Bilgisayar Topluluğu, Ada’nın onuruna bilgisayar bilimleri alanının ilerletilmesine katkıda bulunan bilim insanlarını ‘Lovelace’ madalyası ile ödüllendiriyor.
Hemen her şeyin önceden hazırlanmış, yanlışlarla dolu basılı tablolar kullanarak elle hesaplandığı, kadınların makale yazmayı bir yana bırakın üniversitelerde derse girmesinin dahi yasak olduğu 19. yüzyıl İngiltere’sinde ilk bilgisayar programını yazan, delgi kartları aracılığıyla analitik motorun ve diğer hesaplama makinelerinin sadece sayıları değil sembolleri de işleyebileceğini, hesaplama makinelerinin müzik ve grafik üretebileceğini ve karmaşık bilimsel hesaplamalar yapabileceğini öngören Ada, bugünün ve yarının genç bilim kadınlarının yolunu aydınlatmaya devam ediyor.

evrensel.net

YAZARIN DİĞER YAZILARI