AKP AİHM’den de kurtuldu

12 Eylül 2010 tarihinde yapılan Referandum ile yasalaşan ve dün yürürlüğe giren Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı, AKP Hükümetinin AİHM mahkumiyetlerinden kurtulmak ya da bu mahkumiyetleri azaltmak için kurnazca bulduğu bir yöntemdir.
Güya, artık T.C. vatandaşları da AİHM gibi, hakları ihlal edildiğinde başvurabilecekleri bir mahkemeye kavuşmuştur. Kavuşmuş mudur, kavuşmamış mıdır? Bakalım ve görelim.
Düne kadar, T.C. vatandaşları devlet tarafından bir hakkı ihlal edildiğinde (İfade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü engellendiğinde; işkence gördüğünde, adil yargılanmadığında vb. ) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bir dilekçe ile başvuru yaparak, T.C. nin mahkumiyetini sağlayabiliyor ve tazminat alabiliyordu. Dünden itibaren, artık T.C. vatandaşları doğrudan AİHM’ye başvuru yapamayacak. Artık, önce Anayasa Mahkemesine (AYM) başvuru yapacak.
Fakat, Anayasa Mahkemesine AİHM’ye ettiği kadar kolay başvuru yapamayacak: AİHM’ye 6 ay içinde dava açıyordu; AYM’ye 30 gün içinde dava açmak zorunda. Dava açma süresi 5 ay kısaltıldı.
AİHM’ye bir mektupla, posta yoluyla başvuru yapabiliyordu; AYM’ye mahkeme kanalıyla başvuru yapmak zorunda. O karmaşık adliye koridorlarında harç ve tevzi büroları arasında dolaşarak, becerebilirse dava açabilecek.
AİHM’ye herhangi bir harç vb. ödemeden dava açabiliyordu; AYM’ye 172.5-TL. harç ödeyerek dava açabilecek. 172.5-TL. pek çok kişi için az bir para değil. Ve muhtemelen bu harç miktarı her sene diğerleri ile birlikte artacak.
AİHM, başvuruyu reddederse müracaatçı için bir aleyhe sonuç doğmuyordu; AYM, başvuruyu gayri ciddi bulursa 2 bin TL. ceza verebilecek başvurucuya.
Görüldüğü gibi, AYM’ye bireysel başvuru yapmak AİHM’e bireysel başvuru yapmaktan zor ve bireysel başvuru yapan sonunda 2 bin lira ödeyerek pişman da olabilir.
Yeni düzenleme ile AİHM’ye başvurular büyük oranda azalacak. Çünkü, AİHM’ye başvurmak için önce AYM’ye başvurmak gerekecek. Yukarıdaki zorluklar nedeniyle AİHM’ye şimdiye kadar yapılan gibi yapılacak başvurular büyük oranda azalacak. İnsanlar AYM’nin engellemeleri ile uğraşmak istemeyecek. Her şeye rağmen, başvuru konusunda inatçı ve ısrarcı olanların başvurusu birkaç sene AYM’de oyalanacak ve başvuruların büyük çoğunluğu reddedilecek. Ancak ondan sonra, para ve zaman harcayıp, moraliniz de bozulduktan sonra, hâlâ AİHM’ye başvurma arzunuz kaldıysa, AİHM’ye başvurabileceksiniz. Ya da, AİHM’nin 10-15 bin avro tazminata mahkum ettiği olaylarda AYM birkaç bin lira tazminatla başvuruyu sonuçlandıracak ve iç hukukta olayı çözmüş olacağınızdan, AİHM’ye başvuru hakkını da kaybetmiş olacaksınız.
AİHM mahkumiyetlerinden kurtulmak için daha önce de böyle bir yöntem icat edilmişti önceki hükümetler tarafından. Bilindiği gibi ‘90’lı yıllarda 3 milyon Kürt köylüsü köylerini terke zorlanmış ve bunların çoğunun köydeki evleri ve ahırları da yakılmış, yıkılmıştı. İşte bu köylülerin AİHM’ye açtığı çok sayıda dava, büyük meblağlarda tazminat ödeme hükmüyle T.C. aleyhine sonuçlanıyordu. T.C. AİHM ile anlaştı ve Zarar Tespit Komisyonu adıyla illerde komisyonlar kurdu. Artık, bu komisyonlara müracaat etmeden AİHM’ye gidemeyecektiniz ve AİHM’de devam eden binlerce dosya başvuruculara geri iade edildi. Önce, komisyona başvurun denildi. Komisyonlara başvuranlara ise birkaç bin lira gibi komik tazminat önerdiler. Bu dolambaçlı yollarda kaybolmak istemeyen ve usananlar bu tazminatları kabul etti. Kabul etmeyenlerin önünde idare mahkemesine dava açma yolu vardı. İdare mahkemesine dava açanların davaları iki üç senede sonuçlandı ve genellikle olumsuz sonuçlandı. Bir de Danıştaya temyize gittiniz. Orada da iki sene bekledikten sonra, beş sene sonra yeniden AİHM’ye hâlâ mecaliniz kaldıysa gidebildiniz.
AKP, şimdi aynı numarayı tekrarlıyor.
Ne diyelim. AKP’nin hak ve özgürlükler, adil yargı anlayışı böyle.
Söylemeden geçmeyelim. Şu sıralar “Yetmez ama evet” çilerin kulakları da bir kere daha yoğun olarak çınlıyordur herhalde.