04 Aralık 2014 00:46

Sınıf analizine farklı yaklaşımlar

Kapıdan kovsan bacadan giriyor… Sağır sultan bile duyuyor, kör gözler bile görüyor. Sosyal bilimler onsuz olmuyor. Olanı da işin içinden çıkamıyor. Beğenmese de, analizinin merkezine koymasa da sınıfa gidiyor.

Paylaş

Arif KOŞAR
İstanbul

Kapıdan kovsan bacadan giriyor… Sağır sultan bile duyuyor, kör gözler bile görüyor. Sosyal bilimler onsuz olmuyor. Olanı da işin içinden çıkamıyor. Beğenmese de, analizinin merkezine koymasa da sınıfa gidiyor.

Notabene Yayınları’ndan çıkan Erik Olin Wright’ın editörlüğünü yaptığı, son yılların çalışkan ve üretken bilim insanlarından Vefa Saygın Öğütle’nin çeviri editörlüğünü üslendiği Sınıf Analizine Yaklaşımlar kitabı, farklı düşünce geleneklerindeki sınıf analizlerinin özetini sunuyor. Kolay kolay toparlanamayacak, çeşitli kaynakların deşilmesiyle anlaşılabilecek farklı akımlardaki sınıf analizinin tek bir kitapta toplanmış olması okuyucuya, hele de toplumsal yaşamda sınıfların, sınıf mücadelesinin rolünü gören, hisseden okuyucuya büyük hizmet!

Tabii, farklı düşünce geleneklerindeki sınıf yaklaşımlarından bahsedince; alışıldık (en azından sınıf çalışanlar için) “üretim sürecindeki sınıflar” dışında piyasa fırsatları, yaşam koşulları ve rant temelinde sınıf kavramları karşımıza çıkıyor. Kitapta, bu yaklaşımlara ilişkin de özet ve anlaşılır makaleler bulmak mümkün.

6 FARKLI YAKLAŞIM

Derlemede 6 farklı perspektif sunulmuş:
Birincisi; Erik Olin Wright tarafından yazılan ‘Marksist’ gelenek içindeki sınıf yaklaşımı. Wright’ın sınıf analizi literatürde özgün bir yer tutar. Wright, üretim ilişkilerinin yanına bir de otorite ilişkilerini eklerken Marksizm’le arasına da kalın bir çizgi çeker. Ancak onun ampirik çalışmalarındaki zenginliği sınıf araştırmalarına önemli bir katkı olarak değerlendirmek de gerekir.
Kitaptaki ikinci makalede Richard Breen, Weberci gelenekle bağlantılı ve Britanyalı sosyolog John Goldthorpe’un çalışmalarıyla ilişkili olan sınıf analizi biçimini inceliyor. Bu yaklaşımda, insanların ekonomik yaşam fırsatları etrafında, daha spesifik bir biçimde ifade edilirse, emek piyasaları ve çalışma organizasyonları içerisindeki istihdam ilişkilerinin karakteri etrafında inşa edilmiş bir sınıf kavramı geliştiriliyor.

MESLEK, RANT, EŞİTSİZLİK

Kitabın üçüncü makalesinde David Grusky, kendisinin Durkheimcı sosyolojik teori geleneği içerisinde gördüğü bir sınıf analizi geliştiriyor. Grusky’nin yol gösterici ilkesi, mesleki iş bölümündeki mevkilerin insanların yaşamları üzerinde yarattığı homojen etkileri sergilemek. Elliot Weininger’ın ele aldığı dördüncü yaklaşımda Fransız Sosyolog Pierre Bourdieu’nün çerçevesi içinde sınıf, sermayenin farklı boyutları bakımından tanımlanmaktadır ki sermaye burada, aktörlerin hem fırsatlarını hem de yatkınlıklarını biçimlendiren çok boyutlu bir güç sağlayıcı uzamı olarak kavranmaktadır. Aage Sorensen’in yazdığı beşinci makalede, ağırlıklı olarak neo-klasik iktisadın akıl yürütme biçiminden, özellikle de ekonomik rantlar mefhumundan yararlanan bir sınıf analizi yaklaşımı sunulmaktadır. Son bölümde ise Jan Pakulski, ‘sınıf sonrası analiz’ olarak adlandırılan yaklaşımında Marksist ya da Weberci geleneklerce anlaşıldığı şekliyle sınıfın artık empirik olarak kullanışlı bir kategori olmadığı tezini savunuyor. Eşitsizlik, çağdaş toplumlarda önemli bir mesele olarak varlığını sürdürebilir ancak, ona göre; artık sınıf hatları boyunca kendisini göstermemektedir. Sonuç bölümünde ise Wright’ın sınıf analizi gelenekleri arasındaki farkların, farklı temel sorulardan kaynaklandığına işaret eden bir değerlendirme yer alıyor.

Sınıf analizine yaklaşımlar
Editör: Erik Olin Wright
Çeviri Editörü: Vefa Saygın Öğütle
NotaBene Yayınları
Ankara, 2014
272 sayfa