Ülkede yolsuzluk tavan yapmış!

Tamer Arda ERŞİN
Ankara

2013 yılının son günleri Başbakan, Bakanlar  ve çocuklarının adının karıştığı yolsuzluk operasyonlarıyla geçmişti. Emniyet’in raporuna 2013 yılında Türkiye’de yolsuzluk yüzde 15.17 oranında arttı. Yolsuzluklar nedeniyle kamu 144 milyon TL zarara uğradı. Yolsuzluğun en çok yaşandığı kamu hizmetleri ise sağlık, yerel yönetimler ve yargı oldu.

Emniyet Genel Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı’nın  (KOM) Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele 2013 raporuna göre yolsuzluk suçlarına yönelik 584 operasyon yapıldı ve 7902 şüpheli hakkında işlem başlatıldı. Yolsuzluklarda bir önceki yıla göre 2013 yılında yüzde 15.17’lik artış yaşanırken, bu yolsuzlukların kamuya zararı 144 milyon TL oldu. Yolsuzlukların meydana geldiği alanların ekonomik değerin ise 4.8 milyar TL.

YOLSUZLUK HER YERDE

Yolsuzluklarda öne çıkan kamu hizmetleri sağlık, yerel yönetim ve yargı olurken, yolsuzluk suçları genellikle ihalelere fesat karıştırılarak ve kamu kurumu dolandırılarak yapıldı. İhaleye fesat karıştırma suçu en çok yerel yönetimlerde gerçekleşti. 2012 yılına göre belediyelerde ihaleye fesat karıştırma suçu yüzde 50 oranında arttı. Kamu kurum ve kuruluşlarının en çok dolandırıldığı alanlar ise sağlık, sosyal güvenlik, tarım ve eğitim. Adliye hizmetlerinde ise en çok görülen suç rüşvet oldu ve bir önceki yıla göre bu suçta yüzde 10’luk artış yaşandı.  

SAĞLIKTA YOLSUZLUK YÜZDE 22.8 ARTTI

2013 yılı için 15 milyar TL ayrılan kamudaki sağlık hizmetlerinde, 17 milyar TL harcama yapıldı. KOM’un raporunda ayrılan bütçeyle yapılan harcamanın birbirini tutmamasının nedeni şöyle açılandı: “Sağlık ve sosyal güvenlik alanlarına ayrılan kaynakların suistimali neticesinde kamu zararına neden olunduğu tespit edilmiştir. Sağlık yolsuzluğunun önceki dönemde olduğu gibi 2013 yılı operasyonlarında da önemli bir yer tuttuğu görülmüş, gerçekleştirilen planlı operasyon sayısı bir önceki yıla oranla yüzde 22.8 artmıştır”
Sağlıkta yaşanan usulsüzlükler raporda şöyle sıralandı: “Sahte belge kullanmak suretiyle emeklilik işlemleri yapılması, gerçekte çalışmayan şahısların firmalarda çalışıyor gibi gösterilerek sigorta primlerinin yatırılması, usulsüz, sahte belgelerle reçete ve rapor düzenlenerek ilaç alınmış gibi gösterilmesi, vatandaşlık numaralarının usulsüz kullanılması suretiyle muayene, tetkik, tedavi ve ameliyat yapılmış gibi gösterilmesi”.

ADRESE TESLİM İHALELER

Her yıl yaklaşık 80 milyar TL tutarında kaynağın kamu alımları için ayrıldığı yerel yönetimlerde ise en çok bu alımların ihale işlemlerinde yolsuzluk yapıldı. Bu ihalelerde işlenen suçlarda 2012’ye göre yüzde 9.4’lük artış meydana geldi. Belediye ihalelerinde yolsuzluklar şu şekilde işlendi: “Kamu görevlilerinin, ihaleyi almak isteyen firma yetkilileri ile birlikte hareket ederek menfaat temin etmeleri, gizli kalması gereken ihale bilgilerinin ihale öncesinde firma yetkililerine aktarılması, ihale şartnamelerinin anlaşma yapılan firmanın ihaleyi alabileceği şekilde düzenlenmesi, katılımcı firmaların anlaşmalı teklif vermeleri, diğer katılımcıları engellemek için ‘çıkma’ adı altında para verilmesi.”
Ayrıca KOM’a göre yerel yönetimler “firmalara iş verebilme adına” mal ve hizmet alımlarının doğrudan temin sınırını aşmayacak şekilde parçalara bölünerek gerçekleştirdi. Doğrudan hizmet temin ederken de sahte fatura düzenlediler. Yerel yönetimlerde ihaleleri alan firma yetkilileri ve ihaleyi düzenleyen yerel yönetim yöneticileri birlikte hareket ederek ihale sözleşmelerine aykırı davrandılar haksız kazanç elde ettiler.

EĞİTİMDE İHALE ADLİYEDE RÜŞVET

Rüşvetin ilişkisinin tespit edildiği yargıda işlenen yolsuzluk suçunda yüzde 5.4’lük artış yaşanırken, suç “adli işlemler ve kolluk hizmetlerinde haksız menfaat elde etme” yoluyla işlendi. Eğitimde ise rehabilitasyon merkezlerinde yolsuzluk tespiti yapıldı. Rapora göre eğitim kurumlarının yemek, yakıt ve temizlik hizmeti alımı ve taşımacılık ihalelerinde de usulsüzlükler tespit edildi.

LÜKS OTODA USULSÜZ İŞLEM

Lüks otolarda Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) kaçakçılığına yönelik KOM’un başka bir çalışmasında ise  230 bin Euro değerindeki bir araçla ilgili yapılan usulsüz işlemler sonucu 590 bin TL vergi kaçırıldığı görüldü ve KOM yekilileri lüks araçlarla ilgili zarara yönelik değerlendirmeleri “binlerce aracın usulsüz işlemlere tabi tutulduğu dikkate alındığında devletin toplam zararının ne kadar büyük olduğu anlaşılabilmektedir” şeklinde oldu.

YARDIMLAR ÇİFTÇİYE ULAŞMADI

2013 yılında  9.1 milyar TL tarımsal destekleme ödemesinin yapıldığı tarım sektöründe, tarımsal kalkınma için yapılan destekleme ödemelerinin bazı çıkar grupları tarafından suistimal edildiği ve kamu zararına yol açıldığı KOM raporuna yansıdı. Yolsuzluk ise paravan şirketler adına sahte fatura düzenlenmesi ve hayvanlara ait hayali veri girişi yapılarak destekleme ödemesi alınmasıyla yapıldı.

246 MİLYON VERGİ KAÇAĞI

2013 yılında parada sahtecilik suçlarında yüzde 12, belgede sahtecilik suçlarında ise yüzde 14.5’lik artış oldu. Kaçak akaryakıtlara yönelik yapılan operasyonlarla da kamunun uğradığı zararın 81 milyon 483 bin 452 lirayı bulduğu KOM tarafından belirlendi. Vergi kaçakçılığı suçlarında ise 246 milyon TL tutarında sahte fatura tutulduğu belirlendi.