Karaburun'da sınıfsal tespit: Otoriterleşme, krizin tezahürü

Eren YILMAZ
Özge AYAZ
İzmir

"Dünyada bir hayalet dolaşıyor” sloganıyla bu yıl dokuzuncusu düzenlenen, Karaburun ve Mordoğan’da yapılan Karaburun Bilim Kongresi tartışmalarla devam ediyor. Kongrenin üçüncü günündeki önemli oturumlardan biri, Prof. Dr. Yüksel Akkaya’nın moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Dünyada ve Türkiye’de Sınıf, Sermaye ve Emek” oturumu oldu.

“Sınıf mücadelelerinin AKP dönemi” başlıklı sunumunda Gencer Çakır, AKP dönemindeki sermaye içi çatışmaları ve sınıf mücadelesini analiz etti. “Türkiye’de hakim sınıf, sınıf mücadelesinin gerilediği dönemde, kendi iç sorunlarını çözemediğinde, kendi içinde yoğun bir kavgaya girebiliyor. Hatta militarist yöntemlere dahi başvurabiliyor” diyen Çakır, sınıf mücadelesinin yükseldiği dönemlerde ise bu durumun tersine döndüğünü, bugün de sınıf hareketinin geriliğine dayanarak TÜSİAD çevresi ve laik sermayeye karşı cepheden savaş ilan edildiğini söyledi.

“Erdoğan ve Erbakan’ın ideolojik kökleri aynı olmasına rağmen” aralarındaki farkı Çakır şöyle tanımladı: “Erbakan’ın doğucu ve kalkınmacı stratejisine karşı Erdoğan’ın küresel güçleri gözeten, siyaseti büyüyen ve artık dışarıya da açılan İslami sermayenin ihtiyaçları ile daha uyumlu bir politika yürüttü.” Bu durumu güçlendiren esas olgunun ise “AKP karşısındaki alternatifsizlik ve muhalefetin parçalı hali” olduğunu kaydetti.

Çakır, “Faşizm, kapitalizmin ciddi bir tehditle karşı karşıya kaldığında sarılacağı bir silahtır. Böyle bir tehditle karşılaşmadan faşizme evirilmesi mümkün değildir. AKP’nin otoriterleşmesinin nedeni faşizmle değil Türkiye’deki otoriter devlet geleneğinde aramak daha doğru olacaktır” dedi.  

AKP’nin bu otoriter geleneğinin son halkası olduğunu söyleyen Çakır “Otoriterleşmenin bir diğer boyutu ise 2008 krizinin ardından krizi aşamayan burjuvazinin dünyanın tamamında yaşanan otoriterleşmenin bir tezahürüdür” diye konuştu.

OSMANLI’DA SINIFLAR

“Osmanlı’dan günümüze Bursa şehrinde emek ve örgütlenme” başlıklı sunumuyla Ozan Kaplanoğlu ise, eleştirilerini “Sınıfsız bir Osmanlı hayali” üretenlere yöneltti: “1700’lü yıllarda Bursa’da iplik fabrikası kuruluyor. Burada mevsimlik kadın işçiler çalışıyor. 14-18 yaş aralığında çeyiz paralarını toplamak için gelen bu genç kadınlar 14-16 saat çalışıyor, fabrikada yatıp kalkıyorlardı.” Osmanlı’da meşrutiyetten sonra ilk grevin Bursa’da ve tamamı kadın olan işçilerce gerçekleştirildiğini aktardı. Sunumunda Osmanlı’daki genç kadın işçilerin çalışma koşullarına, örgütlülüklerine dair örnekler veren Kaplanoğlu, Bursa’daki diğer çalışma alanlarının örgütlenmesine de değindi.

ANADOLU’NUN ‘KAPLAN’LARI

“Anadolu Kaplanlarının yükseliş döneminde emek sürecindeki değişimler bağlamında işçi sınıfını yeniden düşünmek” adlı sunumunda Fulya Alikoç, emek gücünün ucuz olduğu yerlerde “Anadolu Kaplanları” ile karşılaşıldığını söyleyerek sunumuna başladı. Alikoç Antep’te yaptığı saha çalışmasından da önemli deneyimler aktardı. 19. yy. çalışma koşullarının büyük ölçüde devam ettiğini belirten Alikoç, Antep Organize Sanayi Bölgesindeki tekstil sektörü ağırlığına dikkat çekerek, “Anadolu Kaplanlarının enerji sektörüne geçişlerinde buradaki emek sömürüsünün ciddi payı var” dedi. ‘96 Ünaldı direnişinden bu yana dokuma işçilerinin ciddi bir direnişinin olmadığını kaydeden Alikoç, bunu 1990’lı yıllar ile 2000’li yıllar arasında, manifaktür üretiminden fabrika biçimine geçişe ve ‘dini’ duygularının patronlar tarafından kullanılmasına bağladı. ‘90’lı yıllarda emek sürecinin işçiye daha çok bağlı olduğunu belirten Alikoç, bugün OSB’de işçilerin birbirlerini sadece servis camlarından görebildiğini, “Büyük bir direnişin olmamasının sebeplerinden birisinin de bu” olduğunu ifade etti.