Sağlık: Menopoz

Menopoz kelimesi Latince’de meno ve pause kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulan ve adet kanamalarının durması anlamına gelen “menopause” kelimesinin dilimize uyarlanmış halidir.
Adet kanaması, adet döngüsünün seyrinde her ay muhtemel bir gebelik için hazırlık yapan rahim iç tabakasının gebelik oluşmaması durumunda “tazelenmesi" için kanamayla dışarı atılmasından ibaret bir süreçtir.
Yumurtalıklarda her adet döngüsünde bir yumurta hücresi olgunlaşma sürecine girerek östrojen hormonu salgılamaya başlar ve bu hormonun etkisiyle rahim iç tabakası kalınlaşır. Yumurta hücresi belli bir olgunluğa ulaştığında yumurtlama meydana gelir. Yumurtlama sonrasında devreye giren progesteron hormonunun etkisiyle rahim iç tabakası gebelik oluşumuna elverişli hale getirilir.

Adet kanamaları neden kesilir?
Bir kız çocuğu her iki yumurtalığında belli sayıda yumurta hücreleriyle dünyaya gelir. Bu hücre topluluğu kolay anlaşabilmesi açısından “yumurtalık havuzu” olarak tabir edilebilir. Bir kadında tüm üreme çağı boyunca yaklaşık 400 civarında yumurta hücresi yumurtlamada kullanılmak üzere seçilir ve kullanılır.
Yumurtalık havuzunda yumurta hücreleri tümüyle tükendiğinde yumurtlama durur ve östrojen ve progesteron hormonları salgılanamayacağından rahim iç tabakasının yenilenme süreci de biter. Böylece adet kanamaları da ortadan kalkar ve menopoz dönemi başlar.

Menopoza girme yaşı
Menopoz tıpta nispeten yeni tanınmaya başlayan bir olgu. Kadının menopoz dönemini yaşayacak yaşa ulaşması yüzyılın sonlarına doğru mümkün olmuştur. Bu nedenle “çağlar boyu menopoza girme yaşı” yaklaşık 150 yıllık bir dönem boyu incelenebilir durumdadır. Sonuç olarak kadının yaşam süresi yıllar boyunca artmasına rağmen menopoz yaşı ortalama 50 yaş civarında sabit kalmıştır. 45-50 yaş arası normal sınırlar olarak kabul edilir.
Kişisel olarak menopoza girme yaşını belirleyen bazı faktörler olsa da genetik geçiş en önemli etken olarak belirtiliyor. Kızlar genellikle anneleriyle aynı yaşlarda menopoza girmektedir.

Erken menopoz
40 yaş öncesi erken menopoz olarak kabul edilir. Bu gibi durumlada mutlaka nedeni tespit etmeye yönelik araştırmalar yapılmalıdır.

Menopoz bir hastalık mıdır?
Menopoz kadının yaşamında bir dönemdir, hastalık değil. Burada temel değişiklik östrojen hormonunun salgılanmasının üreme çağına göre azalmasıdır. Östrojen hormonu azalması bu hormona bağımlı olan dokularda değişiklikler oluşmasına neden olur. Her kadının doğası farklıdır ve bazı kadınlar menopoz döneminin ilk yıllarını çok hafif belirtilerle atlatırken bazıları tedaviye gereksinim duyacak kadar şiddetli belirtiler gösterebilir.
Menopoz belirtilerinin ortaya çıkıp çıkmaması toplumdan topluma bile değişebilir. Örneğin Uzakdoğu ülkelerindeki kadınların çoğu “ateş basması” belirtisini yaşamaz. Bu ülkelerin konuşma dillerinde bu belirtiyi tarif edecek bir kelime bulunmaz.
Menopoza bakış açısı, şartlanmalar, ön yargılar özellikle ateş basması, ruhsal çökkünlük hali, “sinirlilik” gibi belirtilerin şiddetini etkilemektedir.

Ne zaman tedavi edilmeli?
Yukarıda belittiğimiz gibi menopoz bir hastalık değildir. Ancak bu dönemde ortaya çıkan östrojen hormonu eksikliğine bağlı şikayetler kadının günlük yaşamını olumsuz şekilde etkiyecek kadar yoğun ise “hormon replasman tedavisi” (HRT) adı verilen tedavi yöntemi önerilmektedir.
HRT planlandığında komple bir jinekolojik muayene ve papsmear testi, organların işlevlerinin iyi olduğunu gösteren çeşitli kan ve idrar incelemeleri, mamografi ve meme ultrasonografisi mutlaka yapılmalı, mümkün olan durumlarda kemik yoğunluğu ölçümü de bunlara eklenmelidir.

BELİRTİLER
· Ateş basmaları
· Uyku bozuklukları
· Kemik erimesi (osteoporoz)
· Damar sertliği (ateroskleroz) gelişme eğilimi ve kalp hastalıkları
· Cinsel organlarda gerilemeye bağlı belirtiler (vajinada kuruluk ve buna bağlı cinsel ilişki sırasında ağrı, vulvada kaşıntı vb.)
· Yüzde kırışıklıklar
· İdrar yollarında gerilemeye bağlı belirtiler (idrar kaçırma)