Gazetelerin her santimi ayrımcılık

İnsan Hakları Ortak Platformunun (İHOP), Ayrımcılıkla Mücadele Programı kapsamında İletişim fakültesi öğretim üyelerine yaptırdığı “Basında Irkçılık” çalışmasında çarpıcı verilere ulaşıldı. Çalışmada, Kürtlerin, Ermenilerin, Hıristiyanların, Alevilerin, Türkiye’de çalışan yabancı kadınlar ve genel olarak yabancıların ırkçı-ayrımcı söylemin hedefleri arasında yer aldığı ve bu grupların hak taleplerinin ne haber kurgusunun ne de haber dilinin içinde yer bulamadığı saptandı. İHOP tarafından yapılan araştırmada, 2006 yılı ile 2007 yılının başlarında Irkçı-Milliyetçi söylemleriyle bilinen gazetelerin aksine Türkiye’de en çok satan Hürriyet, Zaman ve Posta gazeteleri ile yerel düzeyde yine temsil ve okunurluk düzeyleri yüksek olan Güneyde İmece, Yeni Balıkesir, Sonsöz gazeteleri incelemeye alındı. Söz konusu gazetelerde ırkçı ve milliyetçi söylemi birçok açıdan incelemeye alan araştırmada ulaşılan sonuçlar, 180 sayfalık “Irkçı değilim ama” başlıklı bir kitapta toplandı.
Yapılan çalışmada incelemeye alınan 1616 haber ve yazının içerik analizlerine göre, Hürriyet gazetesinin 610 haberinde yani yüzde 40 oranında, Zaman gazetesinin 443 haber ve köşe yazısında yani yüzde 29 oranında, Posta gazetesinin ise 234 haber ve yazısında yani yüzde 15’in de “Irkçı-ayrımcı” söylemler tespit edildi. Buna karşılık Hürriyet gazetesinde 443 ayrımcılık ve ırkçılık taşıyan habere karşılık, 36 ayrımcı ve ırkçılık karşıtı haber yayınlandığı belirlendi. Zaman gazetesinde de ‘Başörtüsü yasağına’ eleştirel yaklaşımların “Ayrımcılık ve ırkçılık karşıtı” kabul edilmesi nedeniyle ayrımcı ve ırkçılık karşıtı haber sayısı 82 olarak tespit edildi. Posta gazetesinde ise, bu içerikte sadece 9 haber tespit edildi.
Yerel gazetelerde de Güneyde İmece gazetesinde 137 haberde ayrımcı ve ırkçı söylem tespit edildi. Ayrıca bir yıllık zaman içerisinde ismi geçen gazetelerde ırkçı ve ayrımcı haberlerin kapladığı alanlara ilişkin de istatistiklerin yer aldığı çalışmaya göre, Hürriyet gazetesinde 99 bin 715 santimetrekarelik alanda ırkçı ve ayrımcılık içeren, haber, foto ve yazılara yer verildiği, bu rakamın Zaman gazetesinde 89 bin 90 santimetrekare olduğu belirlendi.

AYRIMCILIK EN ÇOK KÖŞE YAZILARINDA

Söz konusu araştırmada, etnik-dinsel ve kültürel ayrımcılık içeren yazıların yüzde 52’sinin köşe yazısı ve yorumlardan oluştuğu tespit edildi. Zaman gazetesinde ayrımcı-ırkçı içeriğe sahip olan 25 habere karşılık, 54 köşe yazısı ve yorumda ırkçı ve ayrımcılık tespit edildi. Hrant Dink cinayeti, Fransız parlamentosunda Ermeni Soykırım Yasa Tasarısı’nın görüşülmesi gibi gündem maddelerinin belirleyici olduğu dönemde haberlerde, ayrımcılık ve ırkçılık en çok Ermenilerle ilgili olan haberlerde tespit edildi. Ayrımcı-ırkçı içerik taşıyan 144 haber üzerinde yapılan araştırmada, ırkçı haberlerin 46’sı Hrant Dink cinayetiyle, 25’i Kürt sorunu ile 25’i Ermeni sorunu ile 9’u “terör”, 4’ü “Kültürel farklılıklarla” ilgili haberlerden oluştu.

IRKÇILIK İNKARA DAYALI YÜRÜTÜLÜYOR

Irkçılık araştırmasında yazılan haberlerde, farklı etnik gruplara atfedilen olumlu özellikler “gösterdikleri sadakatle” ilişkilendirilmektedir. Van Dijk’in “Söylem ve Irkçılığın İnkarı” çalışmasına dikkat çekilerek, “Irkçılığın en fazla inkara dayalı olarak yürütüldüğünün” altı çizildi. Araştırma’nın yapıldığı 13 aylık dönemde, her türlü “Türk” vurgusuna karşılık Kürtler 46 kez haber, yorum ve köşe yazısı başlıklarına çıkarıldı. Araştırmaya göre başlıklarda, “PKK, terör, terörist” sözcüklerinin yer aldığı 115 başlıkta ise, Kürtler terör ve şiddet olaylarıyla ilişkilendirilerek, “hak talepleri görmezden” gelindi. Yine aynı araştırmanın içerik analizlerine göre de Kürtlerin konu olduğu 179 haberde, terörle ilişkilendirildikleri tespit edildi. Söz konusu haberlerde de DTP’nin “PKK’nin destekçisi, siyasal kanadı, DTP’li belediye başkanlarının ise bizzat PKK’li olduklarını” ima eden söylemler tespit edildi.
Araştırmada, basındaki ırkçılık ve ayrımcılık daha birçok başlık altında incelemeye tabi tutulurken, çok ciddi verilere de yer verilmektedir. Araştırmanın yer aldığı kitabın tümüne;
www.ihop.org.tr adresinden ulaşmak mümkün. (Ankara/DİHA)