Basın Kanunu değişikliği ne getiriyor?

TBMM Adalet Komisyonu’nda Basın Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı TBMM Adalet Komisyonu'nda görüşülmeye başlandı.
TBMM yeni binada başlayan görüşmeye TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Ahmet İyimaya yönetiyor. Görüşmelere Başbakan yardımcısı Bülent Arınç da katıldı. Komisyon, kameraların görüntü almasının ardından görüntüye kapatıldı.

Tasarıya göre, bugüne kadar sadece 'ceza hukuku' bağlamında 'basın kuruluşu' sayılan haber siteleri artık Basın Kanunu kapsamında değerlendirilecek.
Basın Kanunu'nda yapılması planlanan değişiklik, kamuoyunda “İnternet medyasının yıllardır beklediği sorunların çözümü”olarak  tartışılıyor. “Yasayla İnternet yayıncıları da ‘gazeteci’ sayılacak ve gazetecilerin yararlandığı haklardan yararlanacak” deniliyor. Ancak durum çok da kamuoyuna yansıtıldığı gibi değil. Yasayla beraber İnternet haberciliğinde basın özgürlüğünün kısıtlanması anlamına gelecek bir çok karara da imza atılıyor.

Örneğin haber sitesin yayın durdurma, erişim engellenme veya içerik çıkarma ile ilgili bir soruşturma yaşanırsa, bu siteler için sağlanacak resmi ilan, reklam, basın kartı hakkı kaldırılacak. Yani soruşturma sonlanıp da suçsuz ilan edilseniz dahi, en baştan sona kadar suçlu olduğunuz varsayılacak ve sarı basın kartınız iptal edilecek. Haliyle bu da İnternet haberciliğinin tabiri caizse soruşturulamayacak bir biçimde habercilik yapması anlamına gelebilir. Kaldı ki haber sitesinde yayınlanan her hangi bir video altına yapılan yorum da soruşturmaya tabii tutulabilir ve yukarıda sayılan yaptırımlara maruz kalınabilir.

ANONİM YAZAR DİYE  BİR ŞEY KALMAYACAK
‘İnternet ortamında haber ya da yorum niteliğinde yazılı, görsel veya işitsel içeriklerin sunumunu yapan sureli yayın’ gibi bir tanımlama getiriyor. Bilişim Avukatı Şebnem Ahi bu tanımı geniş kapsamlı bir tanım olarak değerlendiriyor. Ahi’nin anlattıklarına göre, süreli yayın yapan; yani günlük, haftalık, aylık yayın yapan siteler, bloglar, bu kapsamda değerlendirilebilir. Ahi buradaki sorun için de şu ifadeleri kullanıyor: İçeriğin periyodik olup olmadığına, yani sureli yayın olup olmadığına ve ayrıca illa haber sitesi olmasına gerek yok – moda, kültür, siyaset, köşe yazısı gibi bloglarda- paylaşımların haber niteliği taşıyıp taşımadığına kim, neye göre karar verecek? İşte bütün bunlar belirsiz.  Ayrıca bloglarda, anonim olarak yani yazarın ismini yayınlamadan, blogda yazma devri de sona erecek. Hem de adrese kadar künye yayınlamak zorunlu. Kişilerin anonimlik hakkı bir yana, ifade özgürlüğünü de kısıtlayan bir basın yasa tasarısı gündemde.

YASA ÇELİŞKİLERLE DOLU
Şebnem Ahi, yasanın getirdiği diğer yükümlülükleri de şöyle belirtiyor:

-İnternet haber siteleri yayınladığı her içeriği 6 ay aynen kaydedecek, talep eden makamlara teslim edecek. (Yine idareye tüm verilerin teslimi söz konusu) ( Ayrıca 5651 sayılı yasa ile zaten 2 yıla kadar trafik verisi kaydedecek olan site, bir de 6 ay içerik kaydedecek. Üstelik büyük ya da küçük çaplı site ayrımı olmaksızın bu yapılırsa, ziyaretçisi az da olsa çok da olsa, faaliyetleri sonlanacak noktaya gelebilir. Çünkü bu yükümlülükler, iş yükü, emek, para ve zaman gerektirir.)

-Bu sitelerin yayını durdurulursa, erişime engellenirse veya içerik çıkarma ile ilgili bir soruşturmaya başlanırsa, bu siteler için sağlanacak resmi ilan, reklam, basın kartı hakkı kaldırılacak

- Yayın hakkında ceza soruşturması başlatılmışsa, bu içerik soruşturma sonuna kadar kayıttan silinmeyecek. (Yani idare ve yargı makamları, bu kayıtlara 6 ay ulaşabilecekler. Dolayısıyla yayınlayıp kısa süre sonra içeriği kaldırsanız dahi, bu içerik hakkında suç duyurusunda bulunulursa, o içeriğin varlığını – tutmak zorunda olduğunuz kayıtlardan- tespit edebilecekler. Bu durumda içerik çıkarma uygulaması tamamen işlevini kaybedebilir. Ayrıca 5651 sayılı yasa gereği içerik çıkarma talep eden kişi, aynı şekilde mağdur olmaya devam edebilir, çünkü çıkarılması talep edilen içerik hala zorunlu olarak kayıtta kalacağından, bir kez daha yayınlanma riskiyle karşı karşıya kalabilir.

- Ayrıca haber siteniz varsa ve içerikler kullanıcılar tarafından yükleniyorsa ve bu içerik hukuka aykırı ise kimin sorumlu olacağı konusunda basın kanunu bir ayrıma gitmemiş, sitede yayınlanan her içerikten site sahibini yani yer sağlayıcıyı sorumlu tutmuş, oysa İnternet kanununa göre hukuka aykırı içerikten içerik sağlayıcı sorumludur. Bu durumda iki kanun çelişki yaratacak.
- Bu siteler tasarı halindeki yeni basın kanununa göre, 1 hafta boyunca – ana sayfadan ulaşılacak şekilde- tekzip (cevap ve düzeltme yazısını) yayınlamak zorunda. (5651 sayılı yeni yasa ile bu hak kaldırılmıştı, Basın Kanunu ile uygulamaya gitmek, iki kanun arasında çatışma ve boşluk yaratabilir. Bu durumda basın yasası kapsamında kalmayan siteler için tekzip hakkı hiç bir şekilde kullanılamaz anlamına geliyor)
- Basın yasası kapsamında olursa o siteye, resmi ilan (mahkeme ilanları, icra ilanları) verilebilir hale gelecek. Basın yayın ilan kurumu bu siteler üzerinden de kazanç sağlayabilecek. Ancak yukarıda açıklandığı üzere, site hakkında soruşturma başlarsa, sitede resmi ilan yayınlanma hakkı kaybedilecek.

TASARININ MADDELERİ ŞÖYLE:

MADDE 1- 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 1 inci maddesinin birinci fıkrasındaki “haber ve fotoğraf ajanslarında” ibaresi “haber ve fotoğraf ajansları ile İnternet haber siteleri” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 2- 9/6/2004 tarihli ve 5187 sayılı Basın Kanununun 1 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu Kanun basılmış eserlerin basımı ve yayımı ile İnternet haber sitelerinin yayımını kapsar.”

MADDE 3- 5187 sayılı Basın Kanununun 2 nci maddesinin (c) bendine “eserler” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve İnternet haber siteleri” ibaresi eklenmiş ve aynı maddeye aşağıdaki bent eklenmiştir.

“m) İnternet haber sitesi: 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin g bendinde tanımlanan İnternet ortamında, haber ya da yorum niteliğinde yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin sunumunu yapan süreli yayını,”

MADDE 4- 5187 sayılı Basın Kanununun 4 üncü maddesine aşağıdaki üçüncü ve dördüncü fıkralar eklenmiştir.

“İnternet haber siteleri yukarıda belirtilen zorunlu bilgileri kendilerine ait İnternet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve iletişim başlığı altında bulundurmakla yükümlüdür.

İnternet haber sitelerinde bir içeriğin İnternet’te ilk kez sunulmaya başlandığı tarih, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilir.”

MADDE 5- 5187 sayılı Basın Kanununun 7’nci maddesine beşinci fıkra olarak aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“İnternet ortamında yayınlarını sürdüren İnternet haber siteleri faaliyetlerini, bu madde hükümleri ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun da belirtilen yer sağlayıcılık yükümlülüğüne uygun olarak yerine getirirler."

MADDE 6- 5187 sayılı Basın Kanununun 8 inci maddesine beşinci fıkra olarak aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen yayın durdurma müeyyidesine ilişkin hükümler İnternet haber siteleri için uygulanmaz."  

MADDE 7- 5187 sayılı Basın Kanununun 9 uncu maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

"8 inci maddede belirtilen yayın durdurma müeyyidesi sebeplerinin ortaya çıkması veya yer sağlayıcılık faaliyet belgesinin iptali durumlarında İnternet haber siteleri için sağlanan haklar ortadan kalkar."

MADDE 8- 5187 sayılı Basın Kanununun 10 uncu maddesinin başlığı “Muhafaza ve Teslim Yükümlülüğü” olarak değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“İnternet haber siteleri hakkında bu maddenin yukarıdaki fıkralarında yer alan hükümler uygulanmaz. Ancak İnternet haber siteleri, yayınladıkları içerikleri, doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış şekilde bir yıl süre ile muhafaza etmeye ve gerektiğinde talep eden yetkili mercilere teslim etmeye  mecburdur.

Yayının herhangi bir şekilde soruşturma veya kovuşturma konusu yapılması halinde bu işlemlerin sonuçlandığının yetkili mercilerce ilgili İnternet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesine kadar soruşturma veya kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zorunludur.”

MADDE 9- 5187 sayılı Basın Kanununun 11 inci ve 13 üncü maddelerinin birinci fıkralarında yer alan “Basılmış eserler” ibaresinden önce gelmek üzere “İnternet haber siteleri ve” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 10- 5187 sayılı Basın Kanununun 14 üncü maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“İnternet haber sitesi sorumlu müdürü, hazırlanan düzeltme ve cevabı birinci fıkradaki usul ve esaslara göre kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve tekzip başlığı altında bir hafta süreyle yayımlar.

İnternet haber sitelerindeki içeriğin çıkarılması, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklerinde içeriğin yayından çıkarılmasına ilişkin düzenlenmiş usul ve esaslara tabidir.”

MADDE 11- 5187 sayılı Basın Kanununun 17 nci maddesinin başlığı “Muhafaza ve teslim yükümlülüğüne uymama” şeklinde değiştirilmiş, aynı maddede yer alan basımcı ibaresinden sonra gelmek üzere  “ile muhafaza ve teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen İnternet haber sitesinin sorumlu müdürü” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 12- 5187 sayılı Basın Kanununun 18 inci maddesinin üçüncü fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“İnternet haber siteleri için ise, düzeltme ve cevap yazısının yayımlanmaması veya 14 üncü maddesinde belirtilen şartlara uyulmaksızın yayımlanması hallerinde hâkim ayrıca, masraflar yayın sahibi tarafından karşılanmak üzere, bu yazının bu Kanun kapsamında faaliyet gösteren diğer iki  İnternet haber sitesinde yayımlanmasına karar verir.”

MADDE 13- 5187 sayılı Basın Kanununun 26’ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Basılmış eserler” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya İnternet haber siteleri” ibaresi, aynı fıkrada yer alan “günlük süreli yayınlar” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve İnternet haber siteleri” ibaresi, ikinci fıkrasında yer alan “tarihten” ibaresinden sonra gelmek üzere “İnternet haber siteleri için ise yayım tarihinden” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 14- 5187 sayılı Basın Kanununun 27 nci maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında yer alan “Basılmış eserler” ibarelerinden sonra gelmek üzere “veya İnternet haber siteleri” ibaresi eklenmiş ve bu Kanuna aşağıdaki Geçici Madde ilave edilmiştir.

“Geçici Madde 3- İnternet haber siteleri, bu Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren üç ay  içinde yayınlarını  bu Kanunda öngörülen hükümlere uygun hale getirirler.”

MADDE 15- 2/1/1961 tarihli ve 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.

“EK MADDE 1- İnternet haber sitelerinde de resmi ilan ve reklam yayımlatılabilir. Yayıma ilişkin esas ve usuller, bu Kanunun ilgili maddeleri doğrultusunda, Basın İlan Kurumu, Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

Yürürlük

MADDE 16 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 17 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.