Dünyanın merkezi sağa mı kayıyor?

Elif GÖRGÜ
İstanbul

Ekvador’da geçtiğimiz hafta sonu yerel seçimler yapıldı. Başkent Quito dahil önemli kentlerin belediye başkanlıklarını sağcı adayların kazanması, gözleri Latin Amerika’nın bu küçük ülkesine çevirdi. Venezuela’da sağcı şiddetin sokağa inmesinin ardından Ekvador seçimlerindeki bu sonuçlar, Latin Amerika’da 15 yıl önce Chavez’in Venezuela’da iktidara gelmesi ile değişen dengeler yerinden mi oynuyor tartışmasını da gündeme getirdi.

HÜKÜMET SOLLA UĞRAŞTI, SAĞA ALAN AÇTI

Peki Ekvador’da uzun yıllardır politik olarak sözü geçmeyen sağ, gücünü nasıl topladı? Önce seçim sonuçları hakkında bilgi verelim: 23 Şubat Pazar günü yapılan seçimlerde yaklaşık 15 milyonluk Ekvador halkı 238 belediye, 24 eyalet valiliği ve 2 bin 300 kadar belediye meclis üyesi için sandığa gitti. Bu yazı yazıldığında 4 gün geçmiş olmasına rağmen oyların yüzde 60’ı sayılmıştı. Ancak seçim sonuçları aşağı yukarı belli.

En önemli sonuç Devlet Başkanı Rafael Correa’nın liderliğini yaptığı siyasi blokun büyük koltuk kaybı oldu. Hatırlatmakta fayda var, Correa büyük halk eylemlerinin ard arda hükümetten düşürdüğü devlet başkanlarının ardından 2000 yılında, geniş bir sol, sosyalist ve demokrat cephenin; yerlilerden işçilere kadar büyük destekle ile iktidara gelmiş, anayasanın tüm halkın katılımı ile yeniden yazılmasıyla dünya tarihe not düşecek bir sürecin ardından sosyalist sola ve emekçilere ihanet ederek neoliberal politikalara yönelmişti.
Kısıtlı sosyal projeleri hayata geçirse de özellikle ikinci ve üçüncü iktidar döneminde bankacıların ve burjuvazinin kazancını garanti altına alacak kararlara imza atmış, parasız eğitim gibi anayasal hakları bir bir geri almıştı. Son iki yıldır da daha önce ittifak halinde olduğu Ekvador Halk Hareketi (MPD) ve yerli örgütü Pachakutik gibi ilerici ve sosyalist güçlere yönelik politik ve hukuki saldırı başlatmış, üniversite liderlerini, yerli temsilcilerini ve siyasi parti yöneticilerini birer birer hapse atarak “terörizm”le suçlamıştı. Sağın ekonomik ve politik temsilcilerine dokunmayarak solu itibarsızlaştırma yoluna giren Correa’nın bu tercihi, yerel seçimlere sağ adayların ülkenin en önemli belediyeleri ele geçirmesine yaradı.  

CORREA ÖNEMLİ HER YERDE KAYBETTİ

Correa’nın siyasi örgütü Alianza País (Ülke İttifakı) Ekvador’un başkenti Quito, önemli kentlerinden Cuenca, Ibarra, Latacunga, Ibarra, Latacunga, Riobamba, Portoviejo, Babahoyo, yeni Loja, Tena gibi çok sayıda sahil, dağ ve Amazon kentini kaybetti. Özellikle başkentin kaybedilmesi büyük bir darbe oldu. Correa, seçim kampanyasını bizzat burada kendisi yürütmüştü. Hükümet önemli kentlerden sadece 4’ünün belediye başkanlığını ve büyük kentlerin 8’inde de valiliği alabildi.

SAĞCI ‘SUMA’ OYLARI TOPLADI

Seçimlerde öne çıkan sağcı siyasi parti SUMA oldu. SUMA, Ekvador sağının 38 yaşındaki Mauricio Rodas liderliğinde yeni oluşturduğu bir politik ittifak. Bu ittifak, son devlet başkanlığı seçimlerinde yüzde 5 oy alabilmişti. 3 valilik ve 10 kentin belediye başkanlığını kazanan SUMA büyük bir politik atak yapmış oldu.
Rodas da artık Quito’nun yeni belediye başkanı. Oy artıran diğer politik örgütler ise mevcut sanayi bakanının liderliğini yaptığı Demokratik Sol isimli sosyal demokrat parti ve Avanza (İleri) isimli yine sosyal demokrat eğilimli politik örgüt oldu.

DİKTATÖRLÜK DÖNEMİNDEN SONRA İLK DEFA SOKAKTA...

Latin Amerika’da Chavez liderliğinde birleşen ve ana karakterini ABD’den politik ve ekonomik bağımsızlık hedefinden bulan ilerici eğilimler Ekvador, Bolivya, Brezilya, Arjantin, Uruguay gibi önemli ülkelerde ilerici liderlerin seçilmesi ile devam etmişti. Ancak Brezilya ve Arjantin hükümetleri Chavez çizgisini hiç yakalamamış ve ekonomik politikalarda neoliberalizmden uzaklaşmamıştı.
2002 yılında Chavez’e yönelik darbe girişimi boşa düşürülse de Ekvador’da Correa’nın değişen çizgisi, Honduras’ta ABD destekli darbe ve Paraguay’da sivil darbe de eğilim değiştiğinin belirtileri oldu. Şili’de başkanlık, Pinochet destekçisi Piñera’dan sosyal demokrat Michelle Bachelet’e geçmiş olsa da Bachelet’in geçmiş başkınlık deneyimi emperyalizmle bağlarını koparmayacağını gösteriyor. Ancak gençlik hareketin güçlü olması Şili’nin geleceği açısından umudu arttıran nedenlerden biri. Öte yandan Latin Amerika’nın ABD destekli büyük burjuvazisinin ekonomik gücünü kaybetmemesi sağ partiler politik gücünü toplamasına da izin veriyor. Son olarak Brezilya’da otobüs ücretleri nedeniyle başlayan haziran direnişinde de aşırı sağ da gençlerle birlikte sokağa inmişti.
Geçtiğimiz günlerde konuşma fırsatı bulduğumuz Brezilya Komünist Partisi’nden bir yetkilinin belirttiğine göre de 60’ların diktatörlük yönetiminden sonra ilk defa aşırı sağ örgütlü olarak sokakta görüldü.

SOSYALİSTLER VE YERLİLER KOLTUKLARI KORUDU

Ekvador Marksist Leninist Komünist Partisinin (PCMLE) desteklediği Ekvador Halk Hareketi (MPD) ve yerli partisi Pachakutik’in önderlik ettiği, öğrenci örgütleri, farklı siyasi örgütler, ülkenin en büyük sendikası olan Eğitimciler Sendikası (UNE) ve UNAPE gibi sanatçı örgütlerinin de desteklediği sosyalist, ilerici ittifak ise hükümetin bütün saldırı ve propagadansına rağmen elindeki belediyeleri korudu.
Hakkında ‘terörizm’ iddiası ile dava açılmış ve görevinden alınmış olmasına rağmen Lucia Sosa bir kez daha önemli liman kentlerinden Esmeraldas’ın valililiğini kazandı. Amazonlarda Zamora, Morona Santiago ve Orellana valiliklerini MPD-Pachakutik koalisyonu kazanırken, Cotopaxi ve Azuay gibi And Dağları bölgenin önemli kentleri de bu ittifakın oldu. Sandıkların yüzde 60’ının sayıldığı şu ana kadar da toplamda 6 valilik, 25 belediye başkanlığı kazanıldı.

SOSYALİSTLERE  SAVAŞ AÇTI

İlk seçildiğinde Ekvador’un Chavez’i olarak görülen Correa özellikle son iki yıldır yürüttüğü “terörizmle savaş” politikasıyla halk liderlerini ve sosyalist politikacıları ard arda tutuklatıyor. Öğrenci Federasyonu eski başkanının 2 yıl hapis yattığı Ekvador’da son olarak Pachakutik milletvekili Kléber Jiménez, yine eski MPD milletvekili Paúl Jácome, Üniversite Öğrencileri Federasyonu yöneticisi Edwin Lasluisa ve MPD’nin bir çok yerel yöneticisi tutuklanarak hapse atıldı.