06 Şubat 2014 06:00

‘Kürt tarihinde Horasan

Doğruluğundan bağımsız olarak hepimizin ve ilgili olan herkesin bildiği değişmez bir olgu var; Türk-Kürt Aleviler, özellikle Dersim, Malatya, Maraş bölgesinin Alevileri, Horasandan geldiklerine inanır ve bunu hararetle savunurlar.

Paylaş

Aziz TUNÇ

Doğruluğundan bağımsız olarak hepimizin ve ilgili olan herkesin bildiği değişmez bir olgu var; Türk-Kürt Aleviler, özellikle Dersim, Malatya, Maraş bölgesinin Alevileri, Horasandan geldiklerine inanır ve bunu hararetle savunurlar. Elbette tek başına, bunu savunmaları ve buna inanmaları, sadece masum bir köken arayışının tarihsel- akademik bir cevabı olarak kalsaydı sorun başka bir düzlemde tartışılabilirdi. İlginç ve tartışmalı olan konu, Türk- Kürt Alevilerinin Horasan’dan geliyor olmalarını, Türklüklerinin ve İslam’ın bir mezhebi olduklarının ispatı olarak kabul etmeleridir. .
Bu olgunun hangi sosyal ve siyasal gelişmelerden doğduğu ve işin aslının ne olduğu, son yılların en önemli ve en revaçta olan tartışması olarak, hem genel toplumun, hem de Alevi toplumunun gündeminde bulunmaktadır.
Bu tartışmanın sıradan bir teorik tartışma olmadığını, tam tersine politik ve sosyal hayatı doğrudan etkileyen, değiştirip-dönüştüren bir tartışma olduğunu belirtmemiz gerekmektedir. Konunun önemi de tam buradan ortaya çıkmaktadır. Konu, herhangi bir teorik problemin tartışılmasından ibaret olsaydı, belli sayıda insanın ilgisini çeken ve doğrudan toplumu ilgilendirmeyen bir tartışma olurdu. Halbuki bu tartışma, toplumun hemen tamamının günlük hayatını en doğrudan bir biçimde etkilemekte, hatta şekillendirmektedir.
İşte yazar Mehmet Bayrak, bu kitabıyla, bu tezin ve iddianın yanlış olduğunu göstererek, sürdürülen asimilasyoncu politikaları bir kez daha deşifre etmiş, bu politikalara karşı çıkarak gerçeği açığa çıkartmıştır. Her şeyden önce Mehmet Bayrak, Horasan’da yaşayan insan topluluklarının etnik ve dinsel yapısını, belgeler ile ve gezginlerin anlatımlarıyla ortaya koyarak onları sosyolojik bir analize tabi tutmuş ve böylece, bu tartışmalarda ileri sürülen Türklük olgusunun yapay ve zorlama bir sonuç olduğunu göstermiştir.
Mehmet Bayrak’ın kendisinin de belirttiği gibi, bu konu Türkiye’de araştırmacılar tarafından, uzun süre, asimilasyon politikalarının teorik malzemesi olarak değerlendirilmiştir. Ancak, mızrak çuvala sığmamaya başlayınca, çeşitli araştırmalarla, konu ele alınmaya başlanmıştır. Bu yaklaşımların da teşhir edildiği kitap, asimilasyoncu politikaların tüm yalan ve çarpıtmalarını çürüten bir çalışma olmuştur. Son olarak, Bayrak, Alevi önderlerinin kendilerini kutsal bir kökene bağlama isteğinin de, “Horasan’dan gelme” tezinin yaygınlaşarak güçlenmesine yol açtığını ifade etmektedir.
Yazar Mehmet Bayrak’ın özgün fikri yaratımlarının yanında, akıcı bir anlatıma sahip olan ve “efsunlu mekan Horasan’ın” bütün boyutlarıyla incelendiği bu kitap, alanında ilk değildir, elbette. Ancak önemli bir boşluğu doldurduğunu belirtmek, gerçeğin teslim edilmesinin doğal sonucudur. Horasan’ın gerçek toplumsal yapısının ele alındığı ve Türk-İslam sentezinin yarattığı tahribatlara cevap olan kitabı, söz konusu tartışmalardan, yok sayılmak istenen gerçekleri açığa çıkartmış.

Kürt ve Alevi tarihinde Horasan Mehmet Bayrak,
Özge Yayınları, İnceleme,
372 sayfa