AK’ı da karası da bulaştı

Bakan çocuklarının da tutuklandığı yolsuzluk ve rüşvet operasyonu hâlâ gündemdeki yerini korurken, Türkiye tarihi; benzer yolsuzluk, rüşvet ve banka hortumlama skandalları ile dolu. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde ortaya çıkan König, İmpeks, Denizbank, Satie skandallarının sonrasında İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki yaşanan skandallar ve yakın dönemde yaşanan Dalan’ın imar yolsuzluğu, Civangate, Emlakbank, Türkbank, İSKİ ve Selçuk Parsadan skandalları, bu yolsuzluk tarihinin sadece bilinenleri.

AKP DÖNEMİNDE DE EKSİK OLMADI

2002’de tek parti olarak hükümeti kuran AKP ise, “yolsuzluklara” karşı mücadele ettiği, “Yetimin hakkını yedirmediği” söylemleriyle öne çıksa da, sadece 17 Aralık tarihinde yapılan rüşvet ve yolsuzluk operasyonuyla değil, 11 yıllık iktidarı döneminde yaşanan yolsuzluk ve rüşvet iddialarıyla bu söylemin tam karşıtı bir görüntü sergiledi.
AKP döneminde; Cumhurbaşkanı Gül’ün dokunulmazlık sayesinde yargılanamadığı ama Necmettin Erbakan’ın mahkum olduğu “Kayıp Trilyon Davası”, “Ofer”, “Ali Dibo”, “Çalık” skandalları, belediyelerdeki imar yolsuzlukları, AKP Genel Başkan Yardımcısı Şaban Dişli’nin 1 milyon dolarlık “iş takibi”, ucu AKP’ye giden Almanya’daki Deniz Feneri yolsuzlukları sadece öne çıkan skandallar arasında yer alıyor.
Bunların yanı sıra İnternet’te yer alan “30 Aylık AKP İktidarı Döneminde Gerçekleştirilen 60 Ak Yolsuzluk Dosyası” başlıklı yazı da merak edenler açısından okunması gereken bir yazı olarak yer alıyor.

CUMHURİYETİN İLK DÖNEMLERİ

1937 yılında İsmet İnönü, Atatürk tarafından istifaya zorlanmış, yerine Celal Bayar getirilmişti. İnönü adeta evinde hapis hayatı yaşamaya başlamıştı. 10 Kasım 1938’de Atatürk’ün vefatından sonra Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü, geçmiş dönemle ilgili bir dizi soruşturma açtırdı.
Bunlardan ilki, Atatürk’e son döneminde ev sahipliği yaptığı için, adeta paralel başkent haline gelmiş olan İstanbul’un Vali-Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ hakkında otobüs alımlarında ve Surp Agop Mezarlığı ile Asri Mezarlık’ta bazı yolsuzluklar yapıldığı gerekçesiyle açılan soruşturmalardı. Ancak bunlardan bir şey çıkmadı ve Üstündağ kısa süre sonra beraat etti.

KÖNİG SKANDALI

König skandalı, 8 Ocak 1939 tarihli Tan gazetesinde “Tayyare Kaçakçılığı... Türkiye için Amerika’dan tayyare alıp, Franko’ya satmak isteyenler tutuldu” başlığıyla duyuruluyordu. Skandalda öne çıkan kişi, Ekrem Hamdi Bakan adlı bir istihbarat görevlisiydi. Almanya’da okuduğu Birinci Dünya Savaşı yıllarında, bir Alman generaline yaverlik yaparken, kendisine Almanlarca takılan “König” (Almanca kral) lakabıyla anılıyordu.
Ekrem König’in babası 150’liklerden Kiraz Hamdi Paşa, dayısı Süleyman Şefik Paşa’ydı. Ekrem König, Milli Müdafaa Vekili Kazım Özalp’in imzasını taklit ederek ABD’ye değil, Kanada’ya 40 uçak sipariş etmişti. Uçakların kime gittiği konusu günümüze kadar muamma olarak kaldı. Bazı kaynaklara göre König, Moskova ile de bağlantılı olan Leokatz adlı ünlü bir mafya babası aracılığıyla İspanya’daki Cumhuriyetçilere silah temin ediyordu. Bazı kaynaklara göre ise, Alman yanlısı biriydi ve uçakları faşist Franko güçlerine gönderiyordu. Bütün bunlar Haziran 1938’de olmuştu.

Ancak Atatürk’ün hastalığı, Hatay’ın ilhakı süreci vs. derken söz konusu skandal unutuldu. İnönü, cumhurbaşkanı olunca, dosyayı sümen altından çıkarmıştı. Maliye Bakanı Fuat Ağralı’nın istifası isteniyordu ama bu mümkün olmadı. 25 Ocak’ta Bayar hükümetinin istifasıyla krizde ilk perde kapandı. Sahtekarlığı ortaya çıktığında König, yurt dışında bir yerde bulunuyordu. König, Ankara’ya dönmeyerek Romanya üzerinden Paris’e gitti ve yargılama gıyabında başladı.

Dosyası ayrılan König 1942 eylülünde Naziler tarafından Paris’te tutuklandı. 8 ay Monako Prensliği’nde tutulduktan sonra Türkiye’ye teslim edildi. 1943 temmuzunda davaya yeniden başlandı. König dava sırasında İspanya’ya uçak satış işini Fuat Baban ile yaptığını ve bu işten 175 bin lira komisyon aldığını açıkladı. Ayrıca, Kazım Özalp’in Fuat Baban’ın hamisi olduğunu ve Baban aracılığıyla Almanya’da yapılan ve 21 milyon lira değerindeki bir siparişten dolayı 200 bin lira komisyon aldığını iddia etti. Yargalama sonunda sadece König’e 4 yıl hapis, 4 yıl kamu hizmetlerinden mahrumiyet cezası verildi. Bakana ve bakanlık görevlilerine ise ceza verilmedi.

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA YAŞANANLAR
Tek parti döneminin son yolsuzluk skandalları ise, İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşandı. Bu dönem karaborsacılık, karne yolsuzlukları, 1947’de Marshall Yardımları ile başlayan ithal malları tahsislerindeki yolsuzluklar, bakır, kalay, lastik yolsuzlukları yüzünden Gümrük ve Tekel Bakanı Suat Hayri Ürgüplü ve bakanlığın pek çok memurlarının yargılanmasıyla sonuçlandı. Yargılamalar sonucunda Ürgüplü beraat ettirilirken, memurlara ise ufak tefek cezalar verildi.

CELAL BAYAR’IN OĞLU...

İMPEKS, Satie ve Denizbak skandalları da 1938 ve 1939 yıllarında yaşandı. İmpeks, Kemal ve Şakir Seden kardeşler tarafından 1938 kasım ayında kurulmuş bir komisyon şirketiydi. Kurucular arasında Celal Bayar’ın oğlu Refii Bayar da vardı. Üçüncü kardeş Süleyman Seden ise, Denizbank İstanbul Şubesi’nin Teknoloji Müdürlüğünde çalışıyordu.
İmpeks, Denizbank tarafından İngiliz tersanelerine sipariş edilen 11 geminin siparişinde komisyonculuk yapıyordu. Daha sonra İsmet İnönü’nün açıkladığına göre, firma kendisini Etibank-Merkez Bankası-Denizbank-Kömür Şirketleri ve İktisat Vekaleti’nin temsilcisi olarak tanıtıp yüzde 4-6 iskonto ile iş bağlıyordu. Fındıklı’daki bir Fransız elektrik şirketinin merkezi olan Satie binası ise, Elektrik İdaresi tarafından 106 bin lira karşılığı satın alınmak üzere iken Satie Şirketi tarafından iki katından fazla bir bedelle 250 bin liraya Denizbank’a satılmıştı. Ortada tipik bir devleti dolandırma söz konusuydu.

24 Ocak 1939 günü İmpeks, Denizbank binaları ile ve Seden kardeşlerin evlerine baskınlar yapıldı. Denizbank’ın yabancı tersanelere verdiği 11 adet gemi siparişleri iptal edildi, satın alınan gemilerle ilgili alım işlemleri incelenmeye alındı. Bazı dosyalarda yolsuzluklar tespit edildi. Soruşturma soncunda İstanbul Barosu Başkanı ve Kocaeli Mebusu Hasan Hayri Tan’a 12 bin lira vekalet ücreti ödendiği ortaya çıkarıldı. Sonunda Denizbank’ın Celal Bayar tarafından atanmış tüm kadrosu işten çıkarıldı. Denizbank’ın üst düzey yöneticileri tutuklandı. Uzun süren temyiz sürecinden sonra Denizbank, İmpeks ve Satie davalarından yargılananların hepsi beraat etti.

EMLAKBANK VE CİVANGATE SKANDALLARI

Cinayet Bürosunda sorgulanan Selim Edes, 1985’te Emlak Bankasına sattığı bir arazinin parasının tahsil edememesi üzerine, Emlak Bankası Genel Müdür Yardımcılığı, Denizcilik Bankası Genel Müdürlüğü ve Emlak Bankası Genel Müdürlüğü yapan Engin Civan’a alacağının tahsili için rüşvet verdiğini itiraf etti. Alaattin Çakıcı’nın talimatıyla harekete geçen Davut Yıldız, Mecidiyeköy’de pusu kurduğu Civan’ı otomobilinin içinde vurdu. Yargılama sonunda, Edes’ten rüşvet almak suçuyla yargılanan Civan, 7 yıl 6 ay hapis ve 62.5 milyar TL para cezasına çarptırıldı. 550 gün hapis yatan Civan, 2 Nisan 1996’da tahliye edildi. Tahliyesinden sonra ABD’ye gitti. Haziran 1998’de para cezasının bir kısmını ödememesi nedeniyle Türkiye’nin iade talebiyle ABD’de kısa süre tutuklandı. Ancak aynı yıl içinde 56 milyar 250 milyonluk para cezasını ödeyen Civan’ın iade edilmesi isteminden Türkiye vazgeçti.

BEDRETTİN DALAN’IN İMAR YOLSUZLUĞU

İstanbul’u imara açan belediye başkanı olarak bilinen Bedrettin Dalan, belediye başkanlığı döneminde Üsküdar sahilini imara açtı.
İstanbul’un silüetini bozmasına ve mimarların karşı çıkmasına rağmen Dolmabahçe Sarayı’nın karşısındaki Gökkafes’e imar izni verdi.
1986-88 arasında Tarlabaşı yıkımlarıyla ise, bugünkü Tarlabaşı Bulvarı ortaya çıktı. Unkapanı’da bulunan İstanbul meyve-sebze hali Avrupa Yakası’nda Bayrampaşa’ya, Anadolu Yakası’nda ise İçerenköy’e taşındı. Bu imar harekatı yolsuzluk iddialarını gündeme getirdi. 1986’da kurulan Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu tarafından 35 dosyası Meclise taşındı.
İmar yolsuzluğu iddialarından sonra İstanbul’da Dalan dönemi sona erdi.

TÜRKBANK DÖNEMİ VE YÜCE DİVAN
1998 yılında yaşanan Türkbank skandalında Korkmaz Yiğit’in yayınlanan “itiraf kaseti” sonucu ANAP-DSP-MHP koalisyonu yıkıldı ve dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz için Yüce Divana giden yolun önü açıldı. Mecliste kurulan özel bir komisyon, bu konuyla ilgili olarak çok sayıda siyasetçi ve gazetecinin ifadesini aldı. Komisyon hazırladığı raporda, Mesut Yılmaz’ı ihaleye fesat karıştırmaktan suçlu buldu.

İSKİ SKANDALI

Türkiye’nin yakın dönem skandallarında biri de, “İSKİ yolsuzluğu” olarak gündeme geldi. Önce SHP ve sonrasında CHP’nin İstanbul’da bitmesinin sebebi bu skandal oldu. Skandalın merkezindeki isim olan İSKİ’nin Genel Müdürü Ergun Göknel, “Rüşvet, yolsuzluk ve mal beyanında bulunmamaktan” 1993’te tutuklandı. Toplam 12.5 yıla mahkum oldu. Köknel’in ihaleleri paravan şirketlere aktardığı öne sürüldü.

ÇİLLER’İN ARTAN MAL VARLIĞI
Dönemin Başbakanı Mesut Yılmaz’ın “Sağda birleşmenin engeli kalkacak” sözlerinin hemen ardından, hükümet ortakları, DYP Genel Başkanı Tansu Çiller hakkındaki mal varlığı soruşturması önergesini gündeme getirdi. Bu bildiride, “Çiller’in milletvekili seçildikten sonra TBMM Başkanlığına sunduğu mal bildirimi ile daha sonraki bildirimleri bir tablo halinde incelendiğinde, mallarındaki artışın hiç de usulüne uygun artışlar olmadığı, kanunlara, hukuka ve genel ahlaka aykırı şekilde elde edilebilecek fahiş artışlar olduğu görülmüştür” değerlendirmesi yapıldı. Servet artışı 1.605 milyon dolar olarak hesaplandı. Buna Demirbank’tan 1992 yılında alınan kredi de eklendiğinde, izahı gereken ve soruşturmaya esas olması gereken tutar 2 milyon dolar olarak belirtildi. O günkü döviz kurları dikkate alındığında Çiller’in 471 milyar 234 milyon lirası sorgulandı.

PARSADAN ÇİLLER’İ BİLE DOLANDIRDI

Selçuk Parsadan, 1993 yılında sahibi olduğu Türk Basın Ajansı’nı Ankara’ya taşıdı ve küçük çaplı dolandırıcılık işlerine başladı. Sinema Sanatçısı Perihan Savaş’ın adını kullanarak, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’i, Antep Belediye Başkanı Celal Doğan’ı, dönemin Başbakanı Tansu Çiller’i, Adnan Polat’ı dolandıran Parsadan, en büyük vurgununu örtülü ödenekten aldığı para ile yaptı. 2 Kasım 1995 tarihinde Emekli Orgeneral Necdet Öztorun’un sesini taklit eden Parsadan, Tansu Çiller’i telefonla arayarak, “Kemalistler Derneği” için 5.5 milyar lira istedi. Para ertesi gün Başbakanlık Örtülü Ödeneği’nden Parsadan’ın hesabına yatırıldı. Olayın polis tarafından öğrenilmesinin ardından Parsadan 10 Mayıs 1996 tarihinde Balıkesir’in Altınoluk ilçesine giderek saklandı. Bu arada cep telefonu ile canlı olarak bağlandığı televizyon programlarında Çiller için “saf bayan” tanımlamasını kullanan Parsadan, kendi deyimiyle “Hükümet destekli ülkücü mafyanın” peşinde olduğunu bildiği için hayatından endişe ediyordu. Parsadan 2001 tarihinde kanser hastalığından yaşamını yitirdi.