29 Kasım 2013 06:00

İran uzlaşması petrol fiyatını nasıl etkiler?

İranla batının gerçekleştirdiği uzlaşmanın petrol fiyatlarına etkisini Petrol Piyasası Analisti Cüneyt Kazokoğlu yazdı.

Paylaş

Cüneyt Kazokoğlu*

İran’ın nükleer programına Batılı güçler tarafından yıllardır uygulanan yaptırımların sonunda, hafta sonu Cenevre’de geçici de olsa bir anlaşmaya varıldı.

Anlaşma, ilk etapta 6 aylık bir süre içinde İran’ın uranyum zenginleştirmesine ve nükleer santrallerdeki çalışmalarına sınırlamalar getirirken, P5+1 (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya) tarafı da İran’a uygulanan yaptırımlarda belirli hafiflemeleri taahhüt ediyor.

Petrol fiyatlarında “sert düşüş” diye manşetlere çıkan psikolojik rahatlama piyasalar kapanırken tamamen kaybolmuştu.

Bu, her şeyden önce, anlaşmanın İran’ın dünya piyasalarına çıkardığı petrolün miktarında bir değişime yol açmayacak olmasından kaynaklanıyor.

Anlaşmaya göre P5+1, İran’ın halihazırdaki petrol ihracına karışmayacak. İran’ın ağustos 2011’de, yaptırımlar başlamadan evvel günlük 2.5 milyon varile yaklaşan petrol ihracı,

AB’nin alımları durdurması ve İran petrolünün yüzde 60’ından fazlasını alan Asya ülkelerinin alımlarını yüzde 50 oranında azaltmaları sonucu 2012 yılının ortalarından beri günlük ortalama 1 milyon varile düştü.

Anlaşmanın ardından Beyaz Saray’ın İnternet sayfasında yayınlanan bir metin de İran’ın petrol ihracının bu miktarı aşmayacağını teyit ediyor.
Öte yandan bu, tam da doğru değil.

SİGORTA PROBLEMİ

İran’ın, bilhassa Asya’ya, özellikle de Hindistan’a yaptığı ihracatta başını ağrıtan sigorta problemlerinin çözülmesi, yapılan anlaşmada yer alan “muhtelif sigorta ve ulaşım hizmetleri” maddesinde öngörülüyor.

Yaptırımlar sonucunda İran petrolü taşıyan tankerleri sigortalamakta yaşanan sorunlar ile Avrupalı şirketlerin İran petrolü işlenmesini sigortalamayı reddetmeleri nedeniyle piyasaya çıkamayan ürün, sigorta işlemlerinin tekrar yapılmaya başlanmasıyla İran’ın petrol ihracına günlük 200 bin varil civarında bir ek getirecek.

Fakat İran’ın yaptırımlar süresindeki ihracının ortalama günlük 800 bin ve 1.2 milyon varil arasında dalgalandığı düşünüldüğünde, bu miktarın dünya petrol piyasaları açısından önemli olmadığı aşikar.

Bu bağlamda önemli bir nokta da 6 ay sonra ne olacağı.

Anlaşmanın iki taraf açısından da memnuniyet verici şekilde netice vermesi İran’a yönelik yaptırımların bir nebze daha yumuşatılmasını sağlayabilir.

Ancak İran’ın tekrar yaptırımlar öncesi petrol ihraç seviyelerine dönmesi 2015 yılından önce mümkün gözükmüyor.

AÇIĞI SUUDİLER KAPATIYOR

petrol arzında İran’a yaptırımlarla kaybolan günlük 1.5 milyon varil, bilhassa Suudi Arabistan’ın üretimini günlük 9.5-10 milyon varile kadar çıkarması sayesinde karşılanmış durumda.

Buna ek olarak, ABD’nin yerel üretimindeki etkileyici artışın, hem psikolojik açıdan, hem de ABD’nin ithalini düşürmesi nedeniyle piyasaları rahatlatıcı etkisinden bahsedilebilir.

Dolayısıyla İran ile ilgili bu çerçevede yürüyecek gelişmelerin önümüzdeki dönemde petrol fiyatlarında dün yaşananın benzeri birkaç dolarlık bir psikolojik etki dışında bir oynamaya yol açmasını beklemek güç.

* Petrol Piyasası Analisti