Anılarla cumhuriyete tanıklık etmek
Karerli Mehmet Efendi’nin anıları cumhuriyetin kuruluşunda yaşananlara dair önemli kesitler sunuyor. Oğlu Ali Rıza Erenler tarafından derlenen kitap, ‘1. Dünya Savaşı, İstiklâl Mahkemeleri, Koçgiri, Şeyh Sait ve Dersim’e Dair’ üst başlığıyla, “Yazılmayan Tarih Anılarım” adıyla Fam Yayınları tarafından yeniden basıldı.
Şerif KARATAŞ
Karerli Mehmet Efendi’nin anıları cumhuriyetin kuruluşunda yaşananlara dair önemli kesitler sunuyor. Oğlu Ali Rıza Erenler tarafından derlenen kitap, ‘1. Dünya Savaşı, İstiklâl Mahkemeleri, Koçgiri, Şeyh Sait ve Dersim’e Dair’ üst başlığıyla, “Yazılmayan Tarih Anılarım” adıyla Fam Yayınları tarafından yeniden basıldı.
Cumhuriyetin kuruluş yıllarında yaşanan önemli tarihsel olayların bazılarına tanıklık eden yazarın, yaşanan gelişmelere ilişkin kimi bilgileri okura verdiğini söylemek mümkün.
Yazarın yaptığı kişisel değerlendirmeler arasında verdiği bilgilere bakınca yazar geçmişteki birçok olaya da ışık tutuyor. Sürekli eleştirilen cumhuriyetin tekçi anlayışının o yıllarda nasıl temelinin atıldığını yazarın anılarında görmek mümkün. Alevi inancı ve Kürt kimliği nedeniyle Mehmet Efendi’nin karşılaştığı baskılar da bunu gösteriyor.
Şeyh Said’e destek verdiği iddiasıyla İstiklal Mahkemesinde de yargılanan Karerli Mehmet Efendi, sürgün edildi, ardından afla memleketine geri döndü. Karerli Mehmet Efendi, hem kendisinin hem de ülkede yaşanan ve katliamlara varan baskı politikalarının nedenini Mustafa Kemal’e değil, onun etrafındakilere bağlıyor. Durumu anılarında şöyle anlatıyor: “...Olayların kendisine yanlış intikal ettirilip onun yanıltılmış olmasıydı. Aslında Atatürk, tek ve yalnız bir insandı. Onun tek başına kitlelere karşı bu denli sert tavır alması düşünülebilinir mi bilmem... Eğer çevresindekiler, gerçekten bu milleti seven, milletin temsilcileri olsalardı, bir kişinin böyle bir isteminin uydusu olamazlardı...” (s.301)
HASAN HAYRİ BEY...
Dersim Milletvekili olan Hasan Hayri Bey (Kanko) idam edilişi ise Mustafa Kemal’in de yaşanan gelişmelerden habersiz olmadığını gösteren olaylardan biri sadece. Mustafa Kemal’in de okul arkadaşı olan Hasan Hayri Bey, Şeyh Said’e destek verdiği iddiasıyla İstiklal Mahkemesinde idam kararı verilir. Karerli Mehmet Efendi, idam kararı veren mahkeme heyetinin, Hasan Hayri Bey’e Mustafa Kemal’e mektupla af dilemesi önerisine Hasan Hayri’nin “Hangi suçumdan dolayı ondan af dileyeceğim?” şeklinde yanıt verdiğini yazıyor. Bu durumda Mustafa Kemal’in Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan katliamcı politikalardan bihaber olduğunu söylemek zor olsa gerek. Haliyle burada bir anlayışın olduğunu ortaya koyuyor.
Karerli Mehmet Efendi’nin anılarını cumhuriyetin ilk yıllarını merak eden ve günümüzde başta Kürt sorunu olmak üzere devam eden inanç sorununun günümüzde de neden sürdüğüne dair izler bulmak isteyenlerin okuyabileceğini belirterek, yazımızı bitirelim. (İstanbul/EVRENSEL)
EVRENSEL EGE
Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...
