Yağma, talan, sömürü; Patronlar böyle büyüdü

Arif Koşar

Türkiye’nin en büyük, cirosunu en çok artıran ve en çok kâr eden şirketlerine yine Hükümet damgasını vurdu. En büyük ve en çok kâr eden şirketlerde, Hükümetin özelleştirdiği kurumlar ilk sıralara yerleşirken, kent rantı ve enerji politikalarından yine büyük şirketler nemalandı.

Capital dergisi bu yıl da Türkiye’nin en büyük, cirosunu en çok artıran, en çok kâr eden, şirketleri açıkladı. Capital 500 Türkiye’nin listesinde ilk sırada yıllardır olduğu gibi TÜPRAŞ yer aldı. Eski Maliye Bakanı Kemal Unakıtan’ın babalar gibi satarım dediği işletmelerden birisi olan TÜPRAŞ’ın yüzde 51 hissesi 12 Eylül 2005 tarihinde yapılan ihale ile Koç Holding-Shell Ortak Girişim Grubuna verilmişti. Koç-Shell ortaklığının TÜPRAŞ için verdiği fiyat olan 4.14 milyar dolar; şirketin 2012 cirosunun onda biri kadar.
Petrol Ofisi de 1990’ların başında “özelleştirelim güzelleştirelim” reklamıyla satılan simgesel kamu kurumlarından biriydi. “Zarar ediyor”, “devletin sırtında kambur” denilen ve Koç Holding’e adeta yok pahasına devredilen Petrol Ofisi en büyük şirketler sıralamasında ikinci sırada yer aldı.

THY’DE ‘BAŞARI’

Üçüncü sırada ise çalışanlarına talep ettikleri zammı yapmaktan imtina eden;  grevle şirketi zarara uğrattıkları iddiasıyla 305 çalışanını işten atan Türk Hava Yolları (THY) var. Hava-İş Sendikası üyesi işçilerin grevine karşı THY yönetimi ile Hükümet ortak tutum almış; Maliye Bakanı Mehmet Şimşek grevle ilgili tehditkar açıklamalar yapmıştı. Çabalar sonuç verdi: THY üçüncülük madalyasını aldı.

En çok kâr eden şirketler listesinde ise başka bir özelleştirilen şirket; Türk Telekom ilk sırada...

RANTÇILAR DA LİSTEDE

Listede dikkat çeken diğer bir kategori de inşaat ve enerji şirketleri oldu. Kentsel dönüşüm, yol, üçüncü köprü, havalimanı inşaatlarıyla açılan devasa rantın kimlere gittiği böylece bir kez daha görüldü. Zaten Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar; kentsel dönüşüm süreciyle ilgili “rant”ın varlığını kabul etmiş, birilerinin bu ranttan faydalanmasının da “normal olduğunu” beyan etmişti. Üstüne de “rant olmazsa ülke kalkınamaz” demişti. Bakan’ın dediği doğru çıktı: Birileri kentsel ranttan faydalandı ve listenin üst sıralarına yerleşti. En çok kâr eden şirketler listesinin üçüncü sırasında Evka İnşaat yer alırken, cirosunu en çok artıran şirketlerde ise Dumankaya İnşaat üçüncü oldu. Dumankaya Yönetim Kurulu Üyesi Ali Dumankaya; bu nedenle, Hükümetin açıkladığı kentsel dönüşüm planına, yaptığı bir röportajda heyecanla destek veriyordu: “İstanbul için en acil ele alınması gereken konuların başında kentsel dönüşüm geliyor. Biz de Dumankaya İnşaat olarak bölgede görüşmeler yapıyoruz.”
Hükümetin enerji politikası da listede yankısını buldu. Daha çok tekstil alanındaki faaliyetleriyle bilinen Sanko, enerji şirketiyle cirosunu en fazla artıran şirket oldu.

KOÇ CUMHURİYETİ

İhracat rekoru, sırasıyla TÜPRAŞ, Arçelik, Ford Otosan ile Koç Grubuna ait üç şirkette. Türkiye’nin rekortmen şirketleri, çalışma koşulları, ücretler ve sendikal haklar açısından içler acısı durumda. Ford Otosan’da krizle birlikte binlerce işçi atılırken, işçiler otomotiv sektörüne göre oldukça düşük, bin lira civarında bir ücret alıyor. Bant sistemiyle üretim yapan fabrikada bant hızı her geçen gün artarken, işçilerde boyun ve bel fıtığı çok yaygın görülen bir rahatsızlık. Arçelik’te ise daha 2012 Aralık ayında 200’ün üzerinde işçi atılmıştı. Resmi gerekçe, üretimde daralma olsa da; işçilerin sözleşme görüşmelerine tepki olarak yaptıkları yürüyüş sonrasında atıldığı biliniyor.

TÜRKİYE’NİN EN BÜYÜK ŞİRKETLERİ
1- Tüpraş
2- OMV Petrol Ofisi
3- Türk Hava Yolları

CİROSUNU EN ÇOK ARTIRAN ŞİRKETLER
1- Sanko Enerji    
2- Onsa Mücevherat
3- Dumankaya İnşaat

EN ÇOK KÂR EDEN ŞİRKETLER
1- Türk Telekom
2- Turkcell 
3- Enka İnşaat

KÂRINI EN ÇOK ARTIRAN ŞİRKETLER
1- Namet Gıda
2- Borusan Lojistik 
3- Borusan Otomotiv

EN ÇOK İHRACAT YAPAN ŞİRKETLER
1- Tüpraş
2- Arçelik
3- Ford Otosan

İHRACATINI EN ÇOK ARTIRAN ŞİRKETLER
1- Koluman Motorlu Araçlar
2- Telpa
3- Kipaş Mensucat

EN ÇOK İŞÇİ ÇALIŞTIRANLAR
1- Türk Telekom
2- Arçelik
3- TAV Havalimanları

İŞÇİ SAYISINI EN ÇOK ARTIRANLAR
1- İstanbul Altın Rafinerisi  2- İDO
3- CVS Makine