33 Yıllık Direniş; Berfo Ana

Neden böyle bir çalışma yaptınız?

Berfo Ana’yla ilgileniyordum, uzun bir süredir. Türkiye'deki kayıplarla ilgileniyorum, bu sebeple İnsan Hakları Derneği' nde çalıştım. Arşivleme çalışması yaptım; kayıpların bir çetelesini tutmak, hikayelerini toplamak  ve belgelemek için Türkiye’nin, Kürdistan’ın çeşitli yerlerinde çalışmalar yürüttüm. 3 yıldan fazla Berfo Ana' yı takip ettim o arada. Çünkü annelerin mücadelesi kayıpların azalmasında, barış sürecinde çok önemli bir yerde duruyor.

Belgeseli çekmeye nasıl başladınız?

En başında karar vermiştim Berfo Ana’nın hikayesini film haline getireceğim diye. Bunun için Berfo Ana’nın gittiği çeşitli eylem ve etkinliklere gittim, 12 Eylül davasını izledim, Berfo Ana'yı evinde ziyaret ettim, röportajlar yaptım. Kars'ta oğlu Cemil Kırbayır'ın işkence gördüğü okula birlikte gittik. Doğduğu yer olan Göle'ye gittik. Üç defa Kars'a gittik. Belgeselde 4 yıllık çalışma, takip. Berfo Ana' yı anlatan, arkadaşları ya da onu tanıyanlar, Berfo Ana'nın oğlunu tanıyanlar. Oğluyla birlikte işkencede gözaltına alınmış insanlar var.

Neler anlattılar size?

Cemil Kırbayır 1980’de 13 Eylülde gözaltına alındığında onunla birlikte gözaltına alınan Çetin Aşura var. onunla birebir görüştük. İronik bir durum da var belgeselde. Cemil Kırbayır’ın gözaltında kaybedildiği okul aynı zamanda onun liseyi okuduğu okulmuş. 12 Eylül darbesi ile ‘işkencehaneye’ dönüştürülüyor ve şu anda Kars’ta 1973’de ilk yükseköğretim kurumu olarak açılan Dede Korkut Eğitim ve Araştırma Enstitüsü. O okula gittik, koridorlarında çekimler yaptık. Okulda Cemil Kırbayır’ın gözaltında olduğu odaları çektik, tabi bunları gizli yapmak durumundaydık, o dönemden arkadaşlarıyla görüştük.

Kayıplarla ilgili hikayelerde annelerin önemli bir konumu var, öyle değil mi?

Belgeselin merkezinde Cemil Kırbayır var ancak odak noktası Berfo Ana. Onun mücadelesi oldu daha çok. Berfo Ana 33 yıllık süre içinde oğlunu nasıl aradı, nerelere başvurdu, nerelere gitti bu soruların üzerine gittik

Berfo Ana sizinle olduğu müddet içerisinde neler anlattı?

Berfo Ana önüne hedef olarak oğlunu koydu, oğlunu bulma amacı vardı. İkincisi oğlunun kaybedilmesinden sorumlu olarak Kenan Evren’i ve 12 Eylül sürecini biliyordu, sürekli Kenan Evren’den hesap sormak, Kenan Evren’den ve devletten oğlunu talep etmek üzerine kurmuştu hayatını, 33 yıllık oğlunu bulma süreci böyle geçiyor. TBMM’nin İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun ‘İşkencede öldürülmüş olabilir’ kabulünden sonra Berfo Ana oğlunun öldüğünü kabullenmeye başladı. Kemiklerini istiyorum demeye başlamıştı ama hep bir umudu, beklentisi vardı. Evinin kapısını açık tutuyordu, Kars' a gidiyordu, çeşitli dönemler kızından ya da onu yakından tanıyan arkadaşlardan edindiğimiz bilgilerden gece sokaklarda dolaşmaya çıktığını öğrendik yani her zaman oğlunu bekliyordu.

O dönemde Başbakanın sözleri vardı...

Başbakanla görüşmeleri oldu, bu görüşmede Başbakan tarafından ‘oğlunu bulacağım’ sözü verildi ancak o sözlerin yerine getirilmediğini de geçen sürede gördük. Berfo Ana’nın  görüşmeden sonra ‘Bana söz verdiler ama yerine getirmediler, neden böyle yaptılar?​’ diye haykıran bir yanı vardı ve ‘oğlumu bulmadan beni gömmeyin’ diyordu. Bu sebeple gözü açık gitti diyebiliriz.

Çekimler için çok yere gitmeniz gerekti sanırım, birlikte hangi yerlere gittiniz?

İstanbul’da Berfo Ana’nın evinde çekimlerimiz yaptık, çeşitli eylemlerde, Kars'ta, Ardahan Göle’de çektik ve İzmir’de yaşayan arkadaşının yanına gittik.  Berfo Ana yaşamını yitirdiğinde cenazesiyle birlikte Kars’a gittik. Orada yaşananları çektikten sonra çektiklerimizi kurgulamaya başladık. 4 yıllık çalışma sonunda 54 dakikalık bir belgesel çıktı ve 13 Eylül’de, Cemil Kırbayır’ın gözaltına alındığı günde Şişli Kent Kültür Merkezi’nde galasını yapacağız. (İstanbul/EVRENSEL)