Kamboçya’da şeker kan ile boyanır

Laura Villadiego / Nazaret Castro

Kamboçya hükümeti, 2006 Temmuz ayında Chay Ty ve diğer 200 ailenin ülkenin güneyinde, Srae Ambel’de ekim yaptıkları toprakların işletimini iki şeker şirketine, la Koh Kong Suger Industry ve la Koh Kong Sugar Plantation’a verdi. Şirketler, toprakları, pirinç ve diğer sebzelerden temizlediler ve aynı köyde kurdukları rafineride kullanmak üzere şeker kamışı ektiler. Aileler böylece temel geçim kaynaklarını kaybettiler ve bunun karşılığında da kendilerine hiç bir tazminat ödenmedi.
Bu hibenin ardından toplulukta yaşam temelli değişti. Ekecek toprağı olmayan aileler parasız kaldı. Çok sayıda aile göç etti; kalanlar ise çocuklarının okul masraflarını dahi ödeyemeyecek duruma düştüler. “Daha önce kızları, oğlanları tüm çocuklarımı okula gönderebiliyordum. Şimdi yalnızca oğlanları okutabiliyorum. Kızlar evdeler” diyor,  2’si kız 5 çocuğu olan Chay Ty.

KAMPLARA YERLEŞTİRİLEN İŞÇİLER

Yeni şeker kamışı plantasyonları da onlara iş vermiyor. “Bizi istemiyorlar; onlardan intikam alacağımızı düşünüyorlar. Diğer eyaletlerden işçi getiriyorlar.” diyor, kocası birkaç haftadır şirkette çalışan ve parasını alamamış olan 27 yaşındaki genç Song Ram. Yerel insan hakları STK’sı LICADHO’dan araştırmacı Matthieu Pellerin, şirketlerin, içinde, şeker kamışı plantasyonlarında ağır koşullarda çalışmayı kabul edecek çaresiz aileleri bulmak için ülkeyi baştan aşağı dolaşan simsarların yer aldığı mafya tipi yapılar gibi çalıştıklarını söylüyor. “İşçiler daha sonra, plantasyonlar içinde yer alan ve izinsiz dışarı çıkamayacakları kamplara yerleştirilirler. İşçilerin yarı-kölelik koşullarında yaşadıklarını biliyoruz. Bu işçileri ülkenin kırsal kesimlerinden toplamakta ve plantasyonlardan çıkmalarına izin vermemektedirler” diye ekliyor Pellerin.

7 YAŞINDA ÇOCUK İŞÇİLER

İşçiler, güneşin doğuşundan batışına kadar çalışarak, ağırlıklarına göre para aldıkları, oldukça iri şeker kamışı saplarını önce kesiyorlar sonra da taşıyorlar. “İş çok ağır, bu işi üst üste en fazla üç gün yapabiliyorum.” diyor, tam kapasite ile 12 saatten fazla çalıştığında günde 5 dolar kazanabilen, 38 yaşında iri yarı bir adam olan Chea Cheat. Cheat, plantasyonlarda aile bütçesine katkı için 10 yaşından küçük çocukların da çalıştığını belirtiyor. Bölgenin önde gelen yerel gazetelerden biri, El Phnom Penh Post, birkaç hafta önce, yaklaşık 100 km. kuzeyde, Kompong Speu’daki kamplardan birine girmeyi başardı ve kamplarda 7 yaşında çocukların şeker kamışı kestiğini ortaya çıkardı. Bunun üzerine şirket alelacele, kamplarda küçük çocukların çalışmasını yasaklayan bir talimat gönderdi. Ancak bu olaydan sonra bir televizyon kanalı kampa yaptığı ziyarette yeniden ellerinde koca koca kamış kesme bıçakları bulunan çocuk işçiler olduğunu tespit etti.

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN ŞEKER HİLESİ

Licadho’ya göre Kamboçya, uzun yıllardan bu yana toprakların yüzde 22’sini ve yaklaşık 400.000 aileyi etkileyen bir kamulaştırma dalgası yaşamaktadır. Örneğin şeker konusu...Şeker sektöründe kullanmak üzere topraklarına el konulduğu için yaklaşık 4 bin aile topraklarını ya da evlerini kaybetti. Şeker, Avrupa Birliği’nin az gelişmiş ülkelere, ürünlerini, vergi avantajı ile Avrupa’ya ithal edebilmeleri için sağladığı  ‘Silah Dışında Herşey’ (EBA) tercihli düzenleme şemsiyesi altında geliştirilen yeni bir endüstri kolu. ‘Matthieu Pellerin’ şirketi, Kamboçya’da ancak EBA çerçevesinde varlık sürdüreceğini taahhüt etti. Sanırım bu bile aradaki ilişkinin yeterli kanıtı dedi Pellerin, Sra Ambel’deki plantasyonun gerçek sahibi olan ve kendi ülkesindeki toprağa el koymakla suçlanan Tayland firması KSL’yi kastederek...

KÖYLÜLER ZAFERE YAKLAŞIYOR

Görünen o ki 3 yıl süren bir mücadelenin ardından Srae Ambel köylüleri zafere yaklaşıyor. Kamboçya İnsan Hakları Merkezi’nin bildirdiğine göre Mart 2013’de Koh Kong Sugar ile yapılan tartışmalar sırasında bu şirketin yeni yönetim kurulu başkanı, Srae Ambel köylülerine yeni topraklar karşılığında topraklarını iade edeceği sözünü verdi. Srae Ambel köylüleri, eski topraklarında yetişen şeker kamışını satın alan İngiliz şirketi Tate & Lyle’i mahkemeye verdi ve ödeme gecikmesi nedeniyle edilen zararların tazmini için yaklaşık 12 milyon avro talep ettiler.
“Topraklarındaki dev şeker şirketlerine meydan okuyarak aynı taleplerle İngiliz mahkemelerinde de dava açtılar. Daha önce Tayland ve Kamboçya’da yapmaya çalıştılar ancak süreç işlemedi ve köylüler topraklarını asla kurtaramayacakları korkusuna kapıldılar. Şirket genelde protestonun ön saflarında bulunan bazı köylülere para teklif etti. Ancak bunlar toprağın resmi olarak kendilerine ait olduğunun kabul edilmesini istemektedirler.” diyor, yasal süreçte yardım görevinde bulunan STK Topluluk Yasal Eğitim Merkezi çalışanlarından biri olan Man Vuthy.
Kaybedilen bunca muharebeden sonra, savaşın sonu her zamankinden daha yakın görünüyor. Bu arada çok sayıda insan mal kaybına uğradı, birçoğu da, 2007 yılında bölgenin fotoğrafını çekerken katledilen eylemci An In gibi yaşamını kaybetti. Ancak kazanılan zafer, kuşkusuz, bu şirketlerin yenilmez olmadığının, işlerin daha farklı, biraz daha yumuşak yöntemlerle de yapılabileceğinin kanıtı olacak.
Çeviren: Hilal Ünlü