Damien Gayle*

Dünyanın en zengin yüzde 1’lik kesimi, 2025 yılı için küresel karbon bütçesinden kendilerine düşen payı, yılın ilk 10 gününde tüketti.

Oxfam GB tarafından yapılan analize göre, bir buçuk haftadan daha kısa bir süre içinde toplumun en zengin kesiminden bir kişinin tüketim alışkanlıkları ortalama 2.1 ton karbondioksit emisyonuna neden oldu. İnsanlığın en yoksul yüzde 50’lik kesiminden birinin aynı miktarda kirlilik yaratması üç yılını alıyor.

Karbondioksit (CO2), elektrik üretimi, endüstriyel süreçler, ısınma ve ulaşım için kullanılan kömür, gaz ve petrol gibi karbon bazlı yakıtlar yakıldığında ortaya çıkıyor. Atmosferde biriktiğinde yalıtıcı bir etki yaratarak güneşten dünyaya ulaşan ısının uzaya geri yayılmasını engelliyor. Atmosferik CO2 konsantrasyonunun artmasının sonucu, 10 bin yıldır istikrarlı olan iklim koşullarının bozulması oldu.

Hükümetler küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelerin 1.5C (2.7F) üzerinde sınırlama sözü verdi, ancak dünya bu seviyeyi korumak için gereken hedeflere ulaşmaktan çok uzak.

AB’nin Copernicus iklim değişikliği servisinin rakamları, 2024’ün 1.5C rakamını aşan ilk yıl olduğunu gösteriyor.

Artan sıcaklıklar, kuraklıktan kasırgalara ve sıcak hava dalgalarına kadar aşırı hava olayları krizine yol açarak gıda güvensizliğinin artmasına, vahşi yaşam alanlarının ve buzulların yok olmasına, deniz seviyelerinin yükselmesine ve bir dizi başka etkiye neden oldu.

Analize göre, en zengin yüzde 1’lik kesim -yılda 140 bin dolardan fazla kazananlar da dahil olmak üzere yaklaşık 77 milyon kişi- her yıl insanlığın en yoksul yarısına kıyasla iki kat daha fazla karbon kirliliğinden sorumlu.

Ancak, tropikal bölgelerde daha da kötüleşen iklim bozulmasının en ciddi etkilerine maruz kalanlar ise en yoksul insanlardır. En zengin yüzde 1’lik kesim çoğunlukla küresel kuzeyde iklim yalıtımlı, klimalı hayatlar yaşarken, ani iklim değişikliğinin feci sonuçlarını hafifletmek için en az kaynağa sahip olanlar da yine bu kesimlerdir.

Oxfam tarafından 2023 yılında yapılan bir araştırma, sadece yüzde 1’den kaynaklanan emisyonların önümüzdeki on yıllar boyunca 1.3 milyon insanın sıcaklığa bağlı ölümüne neden olmaya yeteceğini ortaya koymuştur.

Oxfam GB’nin kıdemli İklim Adaleti Politika Danışmanı Chiara Liguori şöyle konuşuyor: “Gezegenimizin geleceği pamuk ipliğine bağlı, ancak süper zenginlerin lüks yaşam tarzları ve çevreyi kirleten yatırımlarıyla insanlığın şansını heba etmeye devam etmelerine izin veriliyor. Hükümetler çevreyi kirleten en zenginlere göz kırpmayı bırakmalı ve bunun yerine gezegenimizde yarattıkları tahribat için paylarını ödemelerini sağlamalıdır. Harekete geçmeyen liderler, milyarlarca insanın hayatını tehdit eden bu krizde suçludur.”

En zenginler, dünyanın kalan karbon bütçesini kullanırken gerçekten savurgan bir yaşam sürüyorlar. Oxfam tarafından iklim eşitsizliği üzerine daha önce yapılan bir araştırma, Amazon’un Kurucusu Jeff Bezos’a ait iki özel jetin 12 aylık bir süre zarfında yaklaşık 25 gün havada kaldığını ve ABD’deki bir Amazon çalışanının 207 yılda saldığı kadar karbon saldığını ortaya koymuştur.

Walmart perakende zincirinin varisleri olan Walton ailesinin üç yatının bir yıldaki toplam karbon ayak izi 18 bin tondur, bu miktar 1714 Walmart çalışanınınkine eşittir.

Oxfam, gezegenin kalan karbon bütçesinden bir bireyin adil payını hesaplamak için, BM’nin emisyon açığı raporundan, 2030 yılında küresel ısınmayı 1.5C ile sınırlama şansının yüzde 50 olmasıyla tutarlı emisyon seviyesine ilişkin bir tahmin aldı ve bunu o yıl itibarıyla gezegenin tahmini nüfusu olan 8.5 milyar kişiye böldü.

1.5C’ye giden yola uyum sağlamak için en zengin yüzde 1’lik kesimin 2015’teki emisyon seviyesini 2030’a kadar yüzde 97 oranında azaltması gerekecektir. Ancak Oxfam’ın analizine göre, emisyonlarını sadece yüzde 5 oranında azaltmaları muhtemeldir.

İngiltere’de Oxfam, Şansölye Rachel Reeves’e özel jetler ve süper yatlar gibi iklimi kirleten aşırı zenginlik örnekleri üzerindeki vergileri arttırması çağrısında bulunuyor.

Liguori şunları söylüyor: “Küresel sıcaklıklar artmaya devam ederken, Birleşik Krallık artan iklim finansmanı ihtiyaçlarını karşılamak ve eşitsizlikle mücadele etmek için yeni ve adil finansmandan kendi payına düşeni nasıl sağlayacağını göstermelidir. Özel jetler ve süper yatlar gibi çevreyi kirleten lüks araçlardan alınan vergilerin önemli ölçüde arttırılması, hükümetin başlaması gereken bariz bir adımdır.”

Not: Stockholm Çevre Enstitüsü gelir gruplarına göre emisyonları hesaplamıştır ancak karbonun ölüm maliyetinin hesaplanması Oxfam tarafından yapılmıştır.

*Bu yazı, 10 Ocak 2025 tarihinde The Guardian’da yayımlanmıştır.

(theguardian.com)