Yangınlar artarken kaynak enerji şirketlerine aktarılıyor
Türkiye’de elektrik dağıtımında özelleştirmelerin yoğunlaştığı 2010’dan itibaren 14 sene içinde yangınların sayısı iki katına çıkarken yanan alanların yüzölçümü 9’a katlandı.
Fotoğraf: Pok Rie/Pexels
Nisa Sude Demirel
[email protected]
Şeyma Akcan
[email protected]
İstanbul – Yaz aylarının başlamasıyla Türkiye yeniden yangınlara teslim. Geçtiğimiz sene elektrik iletim hatları kaynaklı yangın ve ölümlerin ardından İzmir Valiliğinin İzmir’deki yangınların tümünün elektrik kaynaklı olduğunu söylemesiyle gözler yeniden elektrik dağıtımının özelleştirilmesine kaydı.
Özelleştirmelerle yangın sayısı ikiye katlandı
Elektrik dağıtımının özelleştirilmesine başlanan 2010 senesinde çıkan yangın sayısı 1861’ken bu sayı 2024’te 3 bin 797 oldu. 2010’da 2 bin 861 yangında 3 bin 317 hektar alan yanarken 2024’te 27 bin 485 hektar alan yandı. Yani yangın sayısı ikiye katlanırken yanan alan yüz ölçümü 9’a katlandı. Orman Genel Müdürlüğünün yangın sebeplerine dair verileri her sene detaylı açıklanmadığından net olarak bilinmese de enerji tesisleri ve elektrik iletimi kaynaklı yangınlar “ihmal/dikkatsizlik/kaza” nedeniyle çıkan yangınlar arasında sayılıyor. 2010’da yanan 3 bin 317 hektar alanın 1851 hektar alanı yani yüzde 55’i ihmal/dikkatsizlik/kaza nedeniyle çıkmıştı. 2024’te ise 27 bin 485 hektar alanın 19 bin 959’u, yani yüzde 72’si bu nedenle çıktı.
Türkiye’nin en çok yangın çıkan ili Muğla’da ise Muğla Orman Bölge Müdürlüğünün verilerine göre 2014’te enerji kaynaklı yangın sayısı 7’yken bu sayı 2023’te 13 oldu. Raporda son yıllarda enerji nakil hatlarından kaynaklanan yangınların sayısı ve yanan alanda önemli artışlar meydana geldiği vurgulanırken 2023’te Muğla’da enerji nakil hatları ve trafolarının sebep olduğu yangınların oranı yüzde 5.
Şirketlere denetim yok, imtiyaz var
Elektrik dağıtımının özelleşmesiyle elektrik dağıtımından her sene milyarlarca lira kazanan şirketler ise denetlenmediği gibi pek çok imtiyazdan yararlanıyor. Sabancı, Cengiz, Kolin, Aydem, Çalık gibi holdinglerin elinde toplanan enerji dağıtım şirketleri vergi ödemiyor; enerji şirketleri pek çok teşvik ve muafiyetten yararlanıyor.
Örneğin Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a ait BEDAŞ 2023 ve 2024’te vergi ödemedi, Sabancı’ya ait Toroslar EDAŞ 2019, 2020, 2023 ve 2024’te vergi ödemedi, Aydem Enerji’ye ait Gediz EDAŞ 2021, 2022, 2023, 2024’te vergi ödemedi, Limak’a ait Uludağ EDAŞ 2021, 2022, 2023, 2024’te vergi ödemedi, Aydem EDAŞ 2019-2021 arasında vergi ödemedi, Cengiz ve Kolin’e ait Akdeniz EDAŞ 2023 ve 2024’te vergi vermedi. Buna karşın Gediz Elektrik, EPİAŞ verilerine göre mayıs ayında İzmir'de Meskenlere verilen elektriğin en düşük tarifeden fiyatlandırılmasıyla en az 846 milyon 477 bin TL gelir elde etti
Kamulaştırma, kimin için?
Aynı şirketlerin sahibi olduğu enerji projeleri için de ardı ardına acele kamulaştırma kararları alınıyor. Bu senenin başından itibaren 20’den fazla projenin enerji iletim hattı için acele kamulaştırma kararları alındı. Örneğin Armutçuk-Şapdağı RES hattı projesinde Enerjisa ve Türkerler Holding için, R3-Çorum-1 RES hattında Rönesans Holding için, Mihalıççık GES – Yunus Emre TES hattında Kılıçlar Holding için, Dampınar RES-Nezihe Beren JES hattında Enerjisa ve Kipaş Holding için, acele kamulaştırmalar yapıldı.
Evrensel'i Takip Et