Adana – Suriye iç savaşının ardından geçen yaklaşık 13 yılın ardından bugün Adana’da yaşayan Suriyeli mülteciler; yüksek enflasyon, artan kiralar, güvencesiz çalışma koşulları ve ayrımcılıkla mücadele ederek hayata tutunmaya çalışıyor. “Savaş sürüyor, işler kötü, burası pahalı, orası belirsiz” diyorlar.

Geçim savaşı verirken okumaya çalışıyor

14 yıl önce ailesiyle birlikte Türkiye’ye gelen Reem, babasını savaşta kaybettikten sonra ağabeyiyle birlikte çalışmaya başlamış. Tarım, tekstil ve sigorta gibi farklı sektörlerde çalıştıktan sonra şu anda bir diş hekiminin yanında çalışıyor. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesinde eğitimine başlayan Reem, ağabeyinin Suriye’ye dönmesiyle evde tek çalışan olduğu için okulu bırakmak zorunda kalmış.

Reem, “Son 5 yıldır hep asgari ücrete yakın maaşlarla çalıştım. Şu an 18 bin TL maaş alıyorum ama bu da yetmiyor. Haftalık kazancım bir hafta kiraya, bir hafta faturaya gidiyor, gıdaya ise ancak sonradan sıra geliyor. Önceden de az para alıyordum ama hayat bu kadar pahalı değildi. Şimdi sadece ulaşıma aylık 1000 lira gidiyor, giyime hiç kalmıyor” diyor.

Reem, çalışırken yeniden üniversite sınavına da hazırlanıyor. Devam eden vatandaşlık sürecinin sonuçlanması ile biraz daha rahat nefes alacağına inanan Reem, diş hekimliği fakültesine girme hedefine ulaşınca hem kendisine hem de okuyan kardeşlerine yardımcı olacağına inanarak çalışmaya devam ediyor.

"Çocuklar elma istedi, alamadık"

2012 sonunda, 15 yaşında geldiği Adana’da ayakkabı işçiliğini sürdüren Mustafa, işsizlik belası ile baş etme stratejisi olarak tekstil işini de öğrenmiş, yeri gelince seyyar satıcılık da yapmış. Aradan geçen yıllarda ücretleri artmış gibi görünse de hayat pahalılığı ve kira artışları nedeniyle daha da yoksullaştığını vurgulayan Mustafa şunları söylüyor, “O zaman haftalık 250 TL alıyordum. Şimdi tekstilde aylık 30-35 bin TL kazanıyorum ama bu para kiraya, mutfağa, çocukların okuluna yetmiyor. 10 yıl önce üç katlı evi 150 TL’ye tutmuştuk, şimdi tek kat eve 2 bin TL aylık veriyoruz. O evden çıksam aylık kiralar 9 bin lira. Meyve artık lüks oldu, domates-salatalık alıp çıkıyoruz. Bugün çocuklar elma istedi, kilosu 40 TL diye alamadık.”

İşsiz kalınca nakliye işi yapıyor

İki çocuğu okula giden Mustafa, nakliyecilik gibi ek işlere yönelmiş. Suriyeli mültecilerin yoksullukla mücadele için kullandıkları diğer bir araç ise kasalı elektrikli moped. Ailecek ucuza seyahat etmenin bir yolu olan bu aracı, Mustafa, nakliye işi yapmak için kullanıyor. Ancak buna rağmen geçinemiyor. Mustafa, “Sabah tekstildeyim, öğlen motorla nakliye, akşam çocuklarla ilgilen. Yine de kira, mutfak, faturalar derken para kalmıyor” diyor.

"Mahallemiz bile yasaklı"

Mustafa’nın yaşadığı bir diğer büyük değişim ise sosyal yaşantısı. Mustafa, “İlk geldiğimiz yıllarda saygı vardı. Dayanışma vardı. Şimdi sayımız artınca Türkler için de sorun olmaya başladı. Şimdi her mahalle bizim için sınır oldu. Dumlupınar’da oturuyorum, Gülbahçe’ye taşınmak istesem izin vermiyorlar. Çünkü kotası dolmuş oluyor. Gitmek istediğimiz şehir için de izin lazım” diyor. Bu yerleşim sınırlamalarının kendilerini zor durumda bıraktığını ve kiralarda da fırsatçılığa yol açtığını söyleyen Mustafa, “Ev sahibi diyor ki zaten buradan çıkamazsın, ne istersem vermek zorundasın. Bu da kiraları arttırıyor” diyor.

Mustafa Suriye’ye geri dönmeyi düşünüyor. Ama bunun vatana olan hasretle bitmeyeceğinin farkında. Mustafa'nın kardeşi Suriye’de tekstil atölyesi kurmuş ama orada da işler kötü. Mustafa, “Burada 200 dolar alıyorum, orada kardeşim 50 dolar kazanıyor. O maaşla nasıl yaşayacak? Fiyatlar orada da artmış, sigara bile 500 TL olmuş. Patronların dönmesi kolay ama işçi olarak dönmek zor. Dönmek istiyoruz ama iş açılmazsa mümkün değil. ” diyor.

Yerli işçilerle ücret farkı zamanla azaldı

Suriyeli işçilerin en fazla çalıştığı sektörlerden biri olan tekstilde, ilk yıllarda Suriyeli işçiler daha düşük ücretlerle çalıştırılıyordu. Mustafa bunu şöyle anlatıyor, “Ben haftalık 250 TL alırken, Türk işçiler 400-450 TL alıyordu. Aramızda büyük fark vardı. Ama zamanla hem Türk hem Suriyeli işçiler bu farkı konuşmaya başladı. Patronlar ‘Susun, söylemeyin’ dediler ama sonunda herkes maaşını açık açık konuştu. Suriyeli işçilerin sayısı da arttı. Şimdi farklar azaldı.”

Tekstilde işsiz kaldığı zamanlarda eski mesleğine dönen Mustafa, saya işçisi olarak katıldıkları iş bırakma eylemlerinin de Suriyelilere öğrettiğini anlatıyor. Yerli işçilerle birlikte hareket edince orada da ücret farkının azaldığını anlatan Mustafa, “Ama bizde sigorta yok. Güvence yok. Bu da olunca ücretler daha da artar” dedi.

"Sigorta yok, zam yok, ama iş ağır"

Metal sanayisinde makine boyacısı olarak çalışan Beşir ise sigortasız çalıştırılıyor. İşe girdiğinden beri, her gün “Bugün yarın çıkaracağız” sözleri ile bir yılın geçtiğini anlatan Beşir, “Yerli işçilere sigorta var, bize yok. İş ağır, boya soluyorsun, hasta oluyorsun, ama ne güvence var ne destek” diyor.

Asgari ücrete çalıştığını ifade eden Beşir, bu ücretin her ay 3 bin TL elektrik ve 1500 TL su faturasıyla eridiğini belirtiyor. Ailesiyle birlikte 9 kişi tek evde yaşayan Beşir, beş kardeşiyle birlikte çalışıyor ama yetişemediğini anlatıyor. Suriye’ye dönmek istemesine rağmen para biriktiremediğinden yakınan Beşir, “Eskiden haftalık 500 TL alıyordum, yetiyordu. Hem eve para veriyordum hem kenara koyuyordum. Şimdi beş kişi çalışıyoruz ama her ay en az 5 bin TL masraf, birikim yok, geçinmek zor. Türk arkadaşlarım da çalışıyor ama onlar da zor geçiniyor. Emekli olmuş biri hâlâ çalışıyor çünkü maaş yetmiyor. Ama bizim farklı olarak hiçbir güvencemiz yok. Sigorta yok, destek yok, hak yok” diyor.