İstanbul – Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre her sene yaklaşık 300 bin kişi boğularak yaşamını yitiriyor. Bu sayıda en yüksek payı ise çocuklar oluşturuyor. Her sene boğularak yaşamını yitirenlerin yaklaşık yüzde 25’ini 5 yaş altı çocuklar, yüzde 57’sini 0-29 yaş arası oluşturuyor. Boğulma, 1-4 yaş arası çocukların ölüm nedenleri arasında 4., 5-14 yaş arası çocukların ölüm nedenleri arasında 3. sırada.

Boğularak ölme vakalarının yüzde 92’si ise düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşiyor. 2019’da Lloyd’s Register Foundation World Risk Poll tarafından gerçekleştirilen ankete göre düşük gelirli ülkelerde yüzme bilme oranı yüzde 27, düşük-orta gelirli ülkelerde yüzde 38. Bu oran yüksek gelirli ülkelerde yüzde 76.

Türkiye’de yaz aylarında, özellikle de temmuz ve ağustos ayları arasında pek çok çocuk su kanallarında, baraj göllerinde ya da benzer su kaynaklarında boğularak yaşamını yitiriyor. 2024’te en az 74 çocuk serinlemek için girdikleri sulak alanlarda hayatını kaybetti. Medyaya yansıyan haberler üzerinden, 14 Nisan ve 17 Haziran tarihleri arasında 19’u çocuk en az 25 kişi serinlemek için girdiği sularda boğularak yaşamını yitirdi.

Bu çocukların önemli bir bölümü ise tarım işçisi ya da tarım işçilerinin çocukları. TÜİK’in 2019’da yaptığı çocuk iş gücü anketine göre 5-14 yaş arasındaki çocuk işçilerin yüzde 64.1’i, 15-17 yaş arasındaki çocuk işçilerin yüzde 22.3’ü tarım iş kolunda. 2013-2024 yılları arasında zehirlenme ve boğulma nedeniyle en az 125 çocuk işçi hayatını kaybetti. Boğulma, çocuk işçilerin yaşamını yitirme nedenleri arasında trafik kazalarından sonra en yaygın olanı. Aynı seneler arasında tarım-orman iş kolunda 402 çocuk işçi yaşamını yitirdi.

En yüksek sayıda çocuk işçi ölümü 54 çocuk işçinin yaşamını yitirmesiyle Urfa’da gerçekleşti. Urfa’da daha önce suda boğulmalara ilişkin yapılan bir çalışma çocukların en sık sulama kanallarında (yüzde 67.7 oranında) boğulduğunu ortaya koydu. Urfa’da toplam boğulmaların yüzde 73.7’si 20 yaşının altında. Suda boğulma oranları başta tarım işçisi çocuklar olmak üzere yaz aylarında yoksul çocuklar için başlıca tehlikelerden biri. Ordu Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi ve Fişek Vakfı Gönüllüsü Prof. Dr. Sebiha Kablay, çocukların boğulma vakalarına ilişkin sorularımızı yanıtladı.

"Boğulma vakaları sınıfsal temelli"

Genelde ‘bireysel kaza’, yüzme bilmemek gibi nedenlerle anılan bu durum uzun süredir bir sorun olarak önümüzde duruyor. Türkiye’de çocukların boğulma vakalarında temel nedenler ne olabilir?

Çocuklarda boğulma vakalarının büyük çoğunluğunun sınıfsal temelli olduğunu söyleyebiliriz. Tatil yöresinde veya Karadeniz gibi riskli denizlerde yöre insanının boğulma olayları dışında genellikle boğulan çocukların yoksul halk kesiminin çocukları olduğu ya da mevsimlik tarım işçisi ailelerin çocukları olduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla çocuklardaki boğulma vakalarının çoğunluğu sınıfsal temellidir.

Bu sınıfsal konum nedeniyle çocuklar serinlemek için sulama kanalına, dereye ya da süs havuzlarına girer, genelde de yüzme eğitimi almadıkları için boğulma riskine daha fazla maruz kalır. Oysa varsılların çocukları genellikle yüzme eğitimi alır, yaz tatilinde yüzme becerisini geliştirir. Barındıkları yerlerdeki havuzların güvenlikleri, kurs aldıkları yerlerdeki havuzlarda ise cankurtaranlar vardır.

Özellikle Urfa, Adana, Ordu gibi illerde bu çocukların büyük çoğunluğunun tarım iş kolundaki çocuk işçiler, ya da tarım işçilerinin çocukları olduğunu biliyoruz. Tarımdaki çocuk işçiler bu konuda hangi koşullarda ve hangi risklerle karşı karşıya kalıyor?

Mevsimlik tarım işçilerinin özellikle de gezici geçici işçilerin çocukları, yaşam koşulları nedeniyle su kanalı, dere ve deniz gibi alanlarda boğulma riski açısından yüksek risk grubundadırlar.

"Tarım işçilerinin barınma koşulları risk yaratıyor"

Burada temel nedenlerden biri konaklama alanlarıdır. Mevsimlik tarım işçileri açısından konaklama alanı seçiminde en önemli faktör temiz suya ulaşım olanağıdır. Son yıllarda bir proje kapsamında geliştirilen ve yıldan yıla geliştirilen ve sayısı arttırılan METİP kamplarında şebeke suyu veya temiz suya erişim bulunmaktadır. Ancak tüm mevsimlik tarım işçilerinin METİP kamplarında konaklaması mümkün değildir. Rakım arttıkça kamp kurulumu zorlaşır. Buralarda işçiler bahçe veya tarla sahibinin sağladığı evlerde vb. kalırlar. Barınma gereksinimi sağlanmadığında işçiler sulama kanallarına, göletlere veya derelere yakın yerlerde çadırlarda kalırlar. Çadırların bu tip alanlara kurulması risklidir. Serinlemek isteyen çocuklar bu kanalları, dereleri ya da denizi kullanırlar. Yeterli düzeyde yüzme becerisi olmayan çocuklar için bu alanlar ölüm tuzağı gibidir. Hele de Karadeniz gibi tehlikeli akıntının olduğu yerlerde yüzme becerisi olmayan çocuklar büyük tehlike altındadır. Bu alanların diğer bir riski ise ani bastıran yağışlarda sel oluşabilmesidir.

Ölümlerin kolaylaşmasının ikinci önemli nedeni gözetimsizliktir. Mevsimlik gezici geçici işçilerin çocukları uzun süre gözetimsiz kalırlar, çünkü onlara bakması gereken kişiler çalışmaktadır.

Suda boğularak yaşanan ölümler engellenebilir ölüm nedenleri arasında gösteriliyor. Bu soruna ilişkin alınabilecek önlemler nelerdir?

Sorunun temelinde sınıfsal konum olduğundan yoksul ailelerin veya mevsimlik tarım işçisi ailelerin çocukları için serinleme, eğlenme gereksinimleri düşünülerek sosyal politikalar üretilmelidir. Bu konuda merkezi hükümet ve yerel yönetimlerin iş birliği yapması gerekir.

Yüzme becericisinin tüm çocuklara özellikle mevsimlik tarım işçilerinin çocuklarına mutlaka kazandırılması gerekir. Mevsimlik gezici tarım işçileri için daha korunaklı, temiz su olanağının olduğu; dere, deniz kenarına uzak barınma alanları sağlanmalıdır. Sulama kanallarının kenarlarının mutlaka korkuluklu olması sağlanmalıdır.Mevsimlik gezici tarım işçilerinin çocukları uzun süre gözetimsiz kalabilmektedir. Bunun önüne geçilmelidir. Çocukların gözetimi sağlanmalıdır.Mevsimlik tarım işçilerinin yoğun kullandığı su kaynaklarında yeterli düzeyde güvenlik ve cankurtaran bulundurulmalıdır.